Η ύφεση μπορεί να είναι και ευεργετική

Καταρχήν, να κάνουμε μία διάκριση: άλλο recession (μείωση του ΑΕΠ για δύο συνεχόμενα τρίμηνα) κι άλλο depression (μεγάλης διάρκειας μείωση του ΑΕΠ). «Ύφεση» τις λέμε στα ελληνικά και τις δύο. Η πρώτη, σε αντίθεση με τη δεύτερη, είναι όμως μερικές φορές ευεργετική.

«Προσοχή, η πτώση των χρηματιστηρίων θα συνεχιστεί. Προσπαθήστε να περιορίσετε τις επιπτώσεις αποπληρώνοντας τουλάχιστον το χρέος που έχει συσσωρευτεί στις πιστωτικές σας κάρτες, και είναι το πιο οδυνηρό. Ετοιμαστείτε να ζήσετε σε μια πιο επισφαλή αγορά εργασίας. Οι προτάσεις δεν θα λείπουν, αλλά θα πρέπει να αλλάζετε δουλειά συχνότερα. Και αν είναι να επενδύσετε χρήματα, συγκεντρώστε την προσοχή σας στην ενέργεια, στην εστίαση και τις άλλες βασικές καταναλώσεις. Χωρίς να ξεχνάτε ότι στις περιόδους κρίσης λάμπουν αγαθά όπως ο χρυσός».

Οι προειδοποιήσεις που δημοσιεύονται αυτές τις ημέρες στις αμερικανικές εφημερίδες θυμίζουν την εποχή που οι κυκλώνες πλησίαζαν τα αμερικανικά παράλια. Τότε, οι ειδικοί συμβούλευαν τους κατοίκους να θωρακίσουν τα παράθυρα των σπιτιών τους και ζητούσαν από όσους έμεναν σε σπίτια από ξύλο να καταφύγουν στο γειτονικό σχολείο. Τώρα, δίνουν συμβουλές για την αντιμετώπιση ενός φαινομένου που πίστευαν ότι είχε εκλείψει από το αμερικανικό λεξιλόγιο: της ύφεσης. Πράγματι, αν από τα τέλη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ΄80 η αμερικανική οικονομία είχε γνωρίσει εννιά περιόδους οικονομικής κάμψης (μία κάθε τέσσερα χρόνια), την τελευταία 25ετία η ανάπτυξη ήταν πολύ πιο σταθερή. Για να καταστεί όμως αυτό δυνατό, έπρεπε να αυξηθεί η χρέωση των νοικοκυριών και να μειωθεί η αποταμίευση. Ήταν ένα ρίσκο. Η κρίση των ενυπόθηκων δανείων χαμηλής εξασφάλισης (subprimes) και η αύξηση των τιμών των πρώτων υλών προσδίδουν τώρα σε αυτό το ρίσκο εκρηκτικό χαρακτήρα.

Από εκεί λοιπόν που οι τράπεζες δάνειζαν όλο τον κόσμο, βρισκόμαστε άραγε μπροστά στον κίνδυνο να μη δανείζουν πια κανέναν; Και είναι πράγματι αυτό κίνδυνος ή μια αναγκαία διόρθωση; Οι απόψεις των οικονομολόγων διίστανται. Ο καθηγητής στο Γέιλ Ρόμπερτ Σίλερ, που με το βιβλίο του «Αλόγιστη ευφορία» (Εκδ. Λιβάνη) είχε διαγνώσει το 1999 τη φούσκα του Ιnternet, πιστεύει ότι η κατανάλωση των Αμερικανών- που αντιπροσωπεύει το 70% της αμερικανικής οικονομίας- θα μειωθεί δραστικά και παρομοιάζει τη Γουολ Στριτ με την αρχαία Ρώμη την παραμονή της πτώσης της αυτοκρατορίας. Ο αρθρογράφος του Νιούζουικ Ρόμπερτ Σάμουελσον, αντίθετα, υποστηρίζει ότι η ύφεση μπορεί να είναι οδυνηρή, αλλά έχει κρυφές αρετές: επιβραδύνει τον πληθωρισμό (που έφτασε πέρυσι το 4,1%, το μεγαλύτερο ποσοστό των 17 τελευταίων ετών), επιφέρει πειθαρχία στις αγορές και δημιουργεί προϋποθέσεις για ανάκαμψη.

Η διαιώνιση της ανάπτυξης μέσω της υπερχρέωσης είναι πολύ επικίνδυνη, λέει στη Λιμπερασιόν και ο Ντανιέλ Κοέν, καθηγητής οικονομίας στην Εcole normale superieure του Παρισιού. Με άλλα λόγια, ουδέν κακόν αμιγές καλού.