Στη βάση της πυραμίδας

Το Αφγανιστάν είναι μια «αποτυχημένη» χώρα, καταδικασμένη να ισοπεδώνεται κάθε τόσο από εκρήξεις παγιδευμένων αυτοκινήτων, ώσπου να σβηστεί μια μέρα από τον χάρτη. Αλλά ένας Άγγλος επιχειρηματίας διαφωνεί.

O Ντέηβιντ Έλιοτ ήταν πάντα ένας δραστήριος επιχειρηματίας. Μέχρι πριν από δέκα χρόνια, η δουλειά του ήταν να στήνει ιατρικές επιχειρήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, ανάμεσα στις οποίες ήταν και η εταιρεία US Αssist που πρόσφερε συμβουλές σε ταξιδιώτες: την πούλησε το 1993 αντί 22 εκατομμυρίων δολαρίων. Ύστερα ασχολήθηκε με άλλα πράγματα. Και ίσως να είχε «καθαρίσει» το 2001, όταν η μηχανή αναζήτησης Direct Ηit - της οποίας ήταν ένας εκ των συνιδρυτών- πουλήθηκε αντί 560 εκατομμυρίων δολαρίων. Ανάμεσα στους όρους, όμως, ήταν το κλείδωμα των μετοχών για 90 ημέρες, μεσολάβησαν οι Δίδυμοι Πύργοι και χάθηκαν όλα.

Εκείνη την εποχή ο Έλιοτ είχε επηρεαστεί από τις ιδέες δύο καθηγητών, του Στιούαρτ Χαρτ και του Σ.Κ. Πραχάλαντ, που έχουν διατυπώσει τη θεωρία ότι κρύβεται μεγάλος πλούτος στη «βάση της πυραμίδας» (bottom of the pyramid, ΒΟΡ), τα 4 δισεκατομμύρια δηλαδή των ανθρώπων που ζουν με λιγότερα από 2 δολάρια την ημέρα. Εφοδιασμένος λοιπόν με χρήματα από την αμερικανική Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης αποφάσισε να διερευνήσει το μέρος αυτής της αγοράς στο Αφγανιστάν. Τη χώρα την ήξερε, την είχε επισκεφθεί το 1976 όταν ταξίδεψε με ένα παλιό Φολκσβάγκεν από την Τουρκία στην Ινδία, ο αδελφός του έχει γράψει κι ένα βιβλίο με τίτλο «Ένα Απροσδόκητο Φως». Ήξερε επίσης πολύ καλά ότι είναι μια χώρα κατεστραμμένη από τους πολέμους. Αλλά αυτό είναι ανάμεσα στα πράγματα που τον γοήτευαν. «Πρόκειται για μια απίστευτα δυναμική αγορά, γιατί όλα πρέπει να ξεκινήσουν από την αρχή», λέει στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς. «Οι Αφγανοί δεν είναι διαφορετικοί από τους Αμερικανούς επιχειρηματίες- είναι εργατικοί, θέλουν να ξαναχτίσουν αυτή τη χώρα και έχουν τεράστιες ικανότητες. Τους λείπουν όμως οι πόροι και το know-how».

Μερικές από τις πρωτοβουλίες του Έλιοτ είναι απολύτως στοιχειώδεις και απολύτως αναγκαίες. Προσπαθεί, για παράδειγμα, να προωθήσει τη χρήση διοδικών λυχνιών σε μια χώρα που στερείται ηλεκτρισμού και προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με καυστήρες κηροζίνης. Οι κάτοικοι γεμίζουν αυτούς τους καυστήρες με καύσιμο το οποίο προορίζεται για τη βάση του Μπαγκράμκαι κάθε τόσο τινάζονται στον αέρα. Πώς να αγοράσουν όμως μια διοδική λυχνία που κοστίζει 18 δολάρια, όταν μπορούν με 1,5 δολάριο να πάρουν έναν καυστήρα κηροζίνης; Ο Άγγλος επιχειρηματίας αναζητεί έτσι έναν δωρητή που θα εξασφαλίσει τον εφοδιασμό της αφγανικής αγοράς με λυχνίες σε «ανταγωνιστική» τιμή. Θέλει επίσης να στήσει μια αλυσίδα σύγχρονων φαρμακείων. «Οι γιατροί είτε γράφουν μεγάλες ποσότητες φαρμάκων που δεν χρειάζονται, είτε πωλούν ληγμένα ή αλλοιωμένα φάρμακα από το Πακιστάν. Ένας από τους σοβαρότερους λόγους, όμως, για τους οποίους οι Αφγανοί είναι πνιγμένοι στα χρέη είναι οι αρρώστιες. Χαμηλές υπηρεσίες, υψηλό κόστος: να ο φαύλος κύκλος που πρέπει να σπάσει».