Το έσχατο στίγμα

Στις μαύρες μας, κατά καιρούς βρισκόμαστε όλοι. Άλλοτε φταίει η αλλαγή του καιρού, άλλοτε κάποιο απροσδόκητο γεγονός, μερικές φορές απλώς δεν αντέχουμε να σηκωθούμε από το κρεβάτι. Ακόμη κι αν είναι μια αίσθηση που επαναλαμβάνεται κάθε τόσο, δεν είναι κάτι ανησυχητικό, αντίθετα, είναι μια ένδειξη σοβαρότητας και ωριμότητας. Στον «Ξένο» του Καμύ, ο αφηγητής περιπλανιέται κάθε τόσο κάνοντας ένα τσιγάρο. «Πενθώ για τη ζωή μου», απαντά η Μάσα στις πρώτες σκηνές του «Γλάρου» του Τσέχωφ, όταν τη ρωτούν γιατί φορά πάντα μαύρα. Υπερβολικό, έτσι κι αλλιώς συμβολικό, σε κάθε περίπτωση απολύτως ελεγχόμενο. Σχεδόν σικ.

Η κατάθλιψη, αντίθετα, δεν είναι καθόλου σικ. Είναι μια σοβαρή κλινική ασθένεια, που χρειάζεται επειγόντως θεραπεία και χορήγηση φαρμάκων, τα οποία μπορεί να έχουν αποτελέσματα, μπορεί και όχι. Είναι κάτι αφόρητα μοναχικό, δεν «πουλάει» και μερικές φορές οδηγεί στην αυτοκτονία. Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι ο 38χρονος Όουεν Ουίλσον, ένας επιτυχημένος ηθοποιός και σεναριογράφος, για τον οποίο το τελευταίο πράγμα που θα υποπτευόταν κανείς είναι ότι πάσχει από κατάθλιψη. Όταν είδε την παλιά του φίλη να αγκαλιάζει έναν άγνωστο άνδρα σε ένα παντοπωλείο της Σάντα Μόνικα, έκοψε τον αριστερό του καρπό και κατάπιε έναν απροσδιόριστο αριθμό χαπιών. Σώθηκε. Αλλά μετά την πράξη του αυτή, κόπηκε από μια κωμωδία στην οποία επρόκειτο να πρωταγωνιστήσει.

Στην ελευθεριακή κουλτούρα μας που αρέσκεται να αποκαλύπτει τα πάνταδιερωτάται η Ντέιφνι Μέρκιν στους Νιου Γιορκ Τάιμς- μήπως η κατάθλιψη αποτελεί το έσχατο στίγμα, το μόνο εναπομείναν θέμα που δεν τολμάμε να πούμε με το όνομά του; Μήπως η αποκάλυψη ότι πάσχει από κατάθλιψη κάποιος που επιφανειακά τα έχει όλα, παραβιάζει κάποιον μυστικό κώδικα σιωπής; Στην «Οικογένεια Τένενμπαουμ», το σενάριο της οποίας συνυπογράφει ο Όουεν, ένα ερωτοχτυπημένο πρώην παιδί- θαύμα (που υποδύεται ο αδελφός του) αποπειράται να δώσει τέλος στη ζωή του. Η σκηνή, όπως και ολόκληρη η ταινία, κυριαρχείται από ένα διαβρωτικό μαύρο χιούμορ. Η απόπειρα αυτοκτονίας του Όουεν, αντίθετα, δεν έχει καθόλου χιούμορ. Οι άνθρωποι που θέλουν να δώσουν τέλος στη ζωή τους έχουν χάσει τις αναγκαίες ψευδαισθήσεις που καθιστούν τη ζωή ανεκτή. Οι πηγές του άγχους τους είναι συχνά αδύνατον να εντοπιστούν. Το τραγικό με την κατάθλιψη είναι ότι εμφανίζεται χωρίς κάποιο συγκεκριμένο λόγο. Γι΄ αυτόν ακριβώς τον λόγο μπερδεύουμε συχνά αυτούς που πάσχουν από την αρρώστια μ΄ εκείνους που με λίγη βοήθεια- μια έξοδο, ένα καλό φαΐ, μια ταινία όπως οι «Γαμομπελάδες», όπου πρωταγωνιστεί κάποιος Όουεν Ουίλσον- μπορούν να ξυπνήσουν την επομένη σε άριστη φόρμα.

Χρειάζεται σοβαρότητα και ωριμότητα η αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Χρειάζεται, πάνω απ΄ όλα, να ξεφύγουμε από τις προκαταλήψεις μας και να δούμε τη ζωή ωμά, όπως ακριβώς είναι.