Επιστροφή στις ρίζες

Οι φτωχοί δεν έχουν ανάγκη από φιλανθρωπία. Τρόπους και μέσα για να κερδίσουν χρήματα χρειάζονται. Και κάθε αντικείμενο που εξυπηρετεί αυτόν το σκοπό είναι επαναστατικό.

Το πιο ενδιαφέρον έκθεμα έχει το όνομα Q-Drum. Πρόκειται για μια πλαστική δεξαμενή με τη μορφή ρόδας, που μπορεί να χωρέσει 75 λίτρα νερού. Μπορεί κανείς να τη σύρει περνώντας της ένα σχοινί, όπως βγάζει βόλτα ένα σκυλί με το λουρί του. Η ιδέα φαίνεται απλή, σχεδόν προφανής, αλλά έχει ήδη αλλάξει τη ζωή χιλιάδων γυναικών στην Ανγκόλα, την Αιθιοπία και τη Ρουάντα, και μπορεί να μεταμορφώσει τη ζωή πολλών ακόμη εκατομμυρίων. Στην υποσαχάρια Αφρική, οι γυναίκες περνούν 15 με 30 ώρες την εβδομάδα κουβαλώντας δοχεία με νερό στο κεφάλι τους. Είναι μαθημένες, το κάνουν με κομψότητα, αλλά αυτό δεν μειώνει την κούρασή τους: τρεις με τέσσερις ώρες περπάτημα την ημέρα από το κοντινότερο πηγάδι μέχρι το σπίτι, και με αυτό το βάρος στο κεφάλι, είναι κάτι εξαντλητικό. Με την κυλινδρική αυτή δεξαμενή όμως, που εφευρέθηκε το 1993 στη Νότια Αφρική από τον Πίτερ Χέντρικσε και κρατάει οκτώ χρόνια, μπορούν να μεταφέρουν σε ένα δρομολόγιο το νερό που καταναλώνει η οικογένειά τους επί μια εβδομάδα.

«Μα γιατί δεν το είχε σκεφτεί κανείς μέχρι τώρα;» αναρωτιέται κανείς παρατηρώντας τα αντικείμενα που εκτίθενται στον κήπο του Εθνικού Μουσείου Ντιζάιν CooperΗewitt, στην Πέμπτη Λεωφόρο της Νέας Υόρκης. Η έκθεση, που θα διαρκέσει μέχρι τις 23 Σεπτεμβρίου, λέγεται «Ντιζάιν για το άλλο 90%». Όπως λέει ο πρώην ψυχίατρος Πωλ Πόλακ, πρόεδρος μιας οργάνωσης με έδρα την Ινδία που βοηθά τους φτωχούς αγρότες να γίνουν επιχειρηματίες, οι πιο πολλοί και πιο ευφυείς ντιζάινερ του κόσμου αφιερώνουν αποκλειστικά τις προσπάθειές τους στη σύλληψη προϊόντων για το πλουσιότερο 10% του πλανήτη. Δεν υπάρχει όμως τίποτα πιο επαναστατικό από το ντιζάιν που ικανοποιεί τις ανάγκες του υπόλοιπου 90%, των δισεκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν με λιγότερα από δύο δολάρια την ημέρα.

Η απλότητα των εκθεμάτων είναι αφοπλιστική. Το «καλάμι της ζωής», εφεύρεση της δανικής εταιρείας Vestergaard Frandsen, είναι ένας μικρός κύλινδρος μήκους 25 εκατοστών, εφοδιασμένος με ενεργά φίλτρα που καθαρίζουν το νερό απ΄όπου κι αν το ρουφά ο χρήστης, ακόμη κι από μια λακκούβα. Κρατά ένα χρόνο, κοστίζει 3 ώς 5 δολάρια και καταπολεμά τον τύφο, τη χολέρα και τη δυσεντερία. Ένας φορτιστής μπαταριών που εφευρέθηκε στην Μποτσουάνα και λειτουργεί με ηλιακή ενέργεια αποδείχθηκε τόσο αποτελεσματικός, ώστε έχουν κατασκευαστεί μέχρι σήμερα 7.000 μοντέλα. Αντι-ντιζάιν; Καθόλου. Όπως επισημαίνει η Ρεπούμπλικα , το βιομηχανικό ντιζάιν που γεννήθηκε στη Γερμανία τη δεκαετία του ΄20 αποσκοπούσε στην επίλυση προβλημάτων, έδινε έμφαση στη λειτουργικότητα των αντικειμένων και επιδίωκε την ελαχιστοποίηση του κόστους τους ώστε να είναι προσιτά σε όλους. Με αυτή την έννοια, η έκθεση αποτελεί μια επιστροφή στις ρίζες.