Παρασκευή, Μαρτίου 23, 2007

Χάμπουργκερ εναντίον λέξεων



Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του '80 για να περιγράψει δουλειές χαμηλής ειδίκευσης στη βιομηχανία γρήγορου φαγητού. Έγινε όμως ευρύτερα γνωστός από το βιβλίο του Καναδού συγγραφέα Ντάγκλας Κάπλαντ με τίτλο «Γενιά Χ», που κυκλοφόρησε το 1991. Δέκα χρόνια αργότερα εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην ηλεκτρονική εκδοχή του περίφημου Λεξικού Αγγλικής Γλώσσας της Οξφόρδης. «McJob»: «Μια ανιαρή και χαμηλά αμειβόμενη δουλειά με μικρές προοπτικές, ιδιαίτερα μια δουλειά που δημιουργείται από την επέκταση του τομέα των υπηρεσιών».

Δεν χρειάζεται να έχει κανείς διδακτορικό για να κάνει τον συσχετισμό του όρου αυτού με τη γνωστότερη αλυσίδα φαστ φουντ στον κόσμο. Όπως είναι φυσικό, στη ΜακΝτόναλντ'ς ο συσχετισμός αυτός δεν αρέσει καθόλου. Το 2003, ο τότε πρόεδρος της εταιρείας Τζιμ Κανταλούπο είχε απειλήσει ότι θα προσφύγει στη δικαιοσύνη, χωρίς τελικά να το κάνει. Φέτος, προκρίθηκαν πιο πολιτισμένα μέτρα. Όταν οι υπεύθυνοι της εταιρείας διαπίστωσαν ότι ο όρος θα περιλαμβανόταν και στη νέα έκδοση του λεξικού, έστειλαν επιστολή διαμαρτυρίας με την οποία ζητούν την αλλαγή του λήμματος. Αλλά το παράκαναν. Κατά την άποψή τους, η ερμηνεία της λέξης McJob πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής: «Μια ενδιαφέρουσα και ικανοποιητική δουλειά που προσφέρει αληθινές προοπτικές για επαγγελματική πρόοδο και εμπειρίες που διαρκούν μια ολόκληρη ζωή». Αυτό δεν θα ήταν λεξικό, αλλά διαφημιστικό φυλλάδιο.

Είναι αλήθεια ότι η ΜακΝτόναλντ'ς έχει ένα σοβαρό επιχείρημα: τα μισά από τα στελέχη της στη Βρετανία προέρχονται από τα εστιατόρια, ξεκίνησαν δηλαδή ως μάγειρες ή λαντζιέρηδες, ενώ το 25% είναι γυναίκες. Επιπλέον, το περιοδικό Caterer and Hotelkeeper χαρακτήρισε πρόσφατα τα καταστήματά της στη Βρετανία ως «τους πιο φιλόξενους χώρους εργασίας». Αλλά οι στατιστικές και τα βραβεία δεν έχουν μεγάλη σχέση με τη γλώσσα. «Αν οι λεξικογράφοι επέτρεπαν σε ιδιώτες ή ομάδες πίεσης να υπαγορεύουν τους ορισμούς, τότε η γλώσσα μας θα εκφυλιζόταν σε απλές McWords», λέει χαρακτηριστικά ο Ντένις Μπάρον, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι.

Η ΜακΝτόναλντ'ς έχει κι άλλο ένα επιχείρημα: τον περασμένο Ιανουάριο ανακοίνωσε τα καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα των τελευταίων 30 ετών. Άρα, κάτι ξέρει. Αλλά ούτε τα κέρδη έχουν μεγάλη σχέση με τη γλώσσα. Στο βιβλίο του «Η μυστική ζωή μου στη McJob», που μόλις κυκλοφόρησε, ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο Τζέρυ Νιούμαν περιγράφει τους 14 μήνες που πέρασε (ινκόγκνιτο) ως εργαζόμενος σε ένα φαστφουντάδικο. Το συμπέρασμά του; «Η McJob δεν είναι McEasy». Σ' αυτή τη δουλειά υπάρχουν καλοί μάνατζερ, αλλά υπάρχουν και πολλοί μάνατζερ τοξικοί και καταστρεπτικοί.

Αυτή η εμπειρία, ναι, έχει άμεση σχέση με τη γλώσσα. Και με το επίμαχο λήμμα.

14 Comments:

At 23/3/07 5:00 μ.μ., Blogger Μαύρο πρόβατο said...

Δε φτάνει ούτε κατά διάνοια βέβαια, αλλά δεν μπορώ να πω οτι δε με γοήτευσε η πρόταση για το τι να κάνουμε με τα Μακντό, τα Μακτζομπ και τη Μακλάιφ γενικότερα...

 
At 23/3/07 6:18 μ.μ., Blogger christina said...

Πόσους εκδοτικούς οίκους μπορεί να κυνηγήσει και να εκβιάσει η κάθε εταιρεία; Σίγουρα όχι όλους. Και από τη στιγμή που υπάρχει πληθώρα προσφοράς λεξικών, ποια έκδοση θα ρισκάρει να θεωρηθεί 'μη έγκυρη'; Αν δεχτεί να αλλάξει τον ορισμό μιας λέξης, ο κόσμος θα το θεωρεί δεδομένο ότι το κάνει για όλα τα προβληματικά λήμματα και το λεξικό θα πάψει να είναι σημείο αναφοράς.

 
At 23/3/07 11:54 μ.μ., Blogger μαριέλε μαστροκάλου said...

Σάς αγαπώ πολύ όλους καί θα ήθελα πολύ να σάς γνωρίσω μία μέρα στά μάκντόναλντς ή στά starbucks,βρέ παιδί μου,έστω.

 
At 24/3/07 1:43 π.μ., Blogger cyrus said...

Δεν είναι πολύ ενδιαφέρον που ένας επιχειρηματικός κολοσσός φοβάται μια λέξη;

Όσα επιχειρήματα κι αν φέρνει η εταιρία, η γλώσσα πάντοτε θα αντικατοπτρίζει την (υποκειμενική, φυσικά) αλήθεια των χρηστών της. Το αντίθετο θα ήταν κάπως ύποπτο...

 
At 24/3/07 10:17 π.μ., Blogger Αθήναιος said...

Όσοι έχουν επιδοθεί σε debate κριτικής σκέψης, έχουν ερθουν αντιμέτωποι με την εσφαλμένη αντίληψη ότι τα λεξικά καταγράφουν ερμηνείες λέξεων. Αυτό είναι λάθος. Τα λεξικά καταγράφουν χρήσεις λέξεων κι όχι ερμηνείες, αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό γιαυτό και κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει στα σοβαρά ένα λεξικό για αξιολογική παράθεση λημμάτων. Θυμάστε την ιστορία με τους "Βούλγαρους" στο λεξικό Μπαμπινιώτη; Το λήμμα κατέγραφε τη χρηση της λέξης.

Αυτό φυσικά το γνωρίζουν οι εκπρόσωποι της εταιρείας αλλά το χρησιμοποιούν ως καλή βάση για την εκκίνηση μια καμπάνιας: θυματοποίηση+αντ-επιθετικό μήνυμα=συνήθως στέφεται από επιτυχία όταν το μήνυμα σπρώχνεται από ποταμούς χρημάτων. Καλό θα ήταν το ΟED να μη τσιμπήσει σε αυτό το διάλογο που δεν θα τσιμπήσει.

Εμένα, άλλο με προβληματίζει. Τα ΜακΝτόναλντς δεν έχουν καμία σχέση στον τρόπο λειτουργίας με το χειρότερο εστιατόριο. Στα εστιατόρια οι ανιδίκευτοι εργάτες, αμείβονται με το ποσό που αμοίβεται ένα στέλεχος που ξεκινάει την "καρριέρα" στα ΜακΝτόναλντς. Οι συνθήκες στα ΜακΝτόναλντς είναι ελάχιστα καλύτερες αφού ο θάνατος στην εστίαση είναι η υψηλή θερμοκρασία στην κουζίνα και η ορθοστασία. Βέβαια ίσως τηρείται το οκτάωρο που σε κανένα εστιατόριο δεν τηρείται, στη ζωή μου δεν έχω δουλέψει ούτε μία φορά οκτάωρο έτσι να έχω να το λέω. Οι βάρδιες είναι τουλάχιστον 10ωρες.

Δεν έχω πειστεί ότι οι macjob συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη. Δεν έχω πειστεί ότι μπορεί σ'αυτή τη δουλειά να αποκτήσει κανείς κάποια δεξιότητα ( στο εστιατόριο μπορεί), δεν έχω πειστεί πως μία τέτοιου τύπου πολυεθνική μπορεί να εμπνεύσει την έννοια του προορισμού που είναι αναγκαία σε κάποιον εργαζόμενο για να μη νιώθει μηχάνημα. Φασόν είναι και δουλειά καλή για φοιτητές αν και το παιδί μου δεν θα το ενθάρρυνα ποτέ να δουλέψει στα ΜακΝτόναλντς θα προτιμούσα να πλένει πιάτα σε μία ταβέρνα παρά σε μία πολυεθνική κρεατομηχανή ( πάλι σαν Αριστερός μιλάω).

 
At 24/3/07 6:54 μ.μ., Blogger μαριέλε μαστροκάλου said...

Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

 
At 24/3/07 7:16 μ.μ., Blogger μαριέλε μαστροκάλου said...

Σάς αγαπώ,αλλά δέν συνταυτίζομαι,.

 
At 24/3/07 7:58 μ.μ., Blogger Αθήναιος said...

Αγαπητή Μαριέλε, επειδή δεν είμαι και το πιο "κοφτερό μαχαίρι στην κουζίνα", δεν αντιλαμβάνομαι τις ασαφείς δηλώσεις αγάπης. Δεν μου φτάνει να μου λένε πως μ'αγαπούν, θέλω και να μου το δείχνουν κι εσείς φέτος μ'εχετε στο φτύσιμο. Πέρσι μου ρίχνατε και κανένα μπινελικάκι, φέτος τίποτε...

 
At 24/3/07 8:31 μ.μ., Blogger Μιχάλης Μητσός said...

Αθήναιε, ετοιμάσου.
Μαριέλε, μας κουράζεις. Υπάρχουν κι άλλα blogs στην αγορά, δεν δοκιμάζεις εκεί την τύχη σου;
Μαυροπρόβατε, κανένα γκάλοπ;

 
At 26/3/07 1:30 π.μ., Blogger μαριέλε μαστροκάλου said...

Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

 
At 26/3/07 10:10 π.μ., Blogger Dr Moshe said...

Άκρως ενδιαφέρουσα οπτική γωνία, αγαπητέ. Συγχαρητήρια για το καλογραμμένο κείμενο.

Το επιστημονικό λεξικογραφικό έργο στηρίζεται σήμερα σε βάσεις δεδομένων και σε σώματα κειμένων, όχι απλώς στην οξυδέρκεια ή την αυτοπαρατηρησία τού λεξικογράφου, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Κατά καιρούς ορισμένοι κρίνουν μειωτικά ή προσβλητικά όσα πιστεύουν πως τους αφορούν, κατηγορώντας στην ουσία τον καθρέφτη τους για το δύσμορφο ή άκομψο είδωλο που προβάλλει.

Μερικές φορές φαίνεται ότι το διακύβευμα είναι η ισότιμη μεταχείριση. Οι υπεύθυνοι των McDs θα κατηγορήσουν το λεξικό ότι δεν συμπεριέλαβε ανάλογες εκφράσεις εναντίον άλλων εταιρειών, οι προσβεβηλμένοι οπαδοί μιας ομάδας και τα θιγμένα μέλη μιας τάξης ή μειονότητας ανθρώπων θα παραπονεθούν ότι δεν καταχωρίστηκαν μειωτικά ερμηνεύματα ή λήμματα που να κακοπαριστάνουν και άλλες ομάδες ή μειονότητες.

Αυτό μας οδηγεί στο ενδιαφέρον σχόλιο του αγαπητού μου Αθήναιου. Ασφαλώς το λεξικό καταγράφει χρήσεις: όχι όμως κάθε χρήση. Το λεξικό δεν είναι φωτογραφικός φακός στιγμής, ώστε να αποδίδει στιγμιότυπα της γλωσσικής πραγματικότητας. Έχει εκ φύσεως μονιμότερο χαρακτήρα και οφείλει να διερευνά τον βαθμό καθιερώσεως μιας λέξης ή έννοιας, προτού τις λημματογραφήσει. Ποια είναι τα κριτήρια που θα βοηθήσουν τον λεξικογράφο να αποφασίσει; Δύο: α) η ευρεία διάδοση, β) η εμμένουσα χρήση.

Οπωσδήποτε δεν είναι η ορθοέπεια ή η ευπρέπεια, ιδιότητες απολύτως απαραίτητες στην προσωπική επικοινωνία και την αγωγή τού λόγου, αλλά άκρως επικίνδυνες και παροδηγητικές στη λεξικογραφία. :)

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία. Καλή σας ημέρα.

 
At 26/3/07 10:45 π.μ., Blogger Αθήναιος said...

Αγαπητέ μου Dr.Moshe ευχόμουν να το δείτε το κείμενο γιατί δεν πρόκανα να σας στείλω το λινκ! Αυτές τις μέρες σας έχω επικαλεστεί τουλάχιστον 5 φορές, από συζητήσεις για τη Γαστρονομία στα εβέντς ( όπου πάνω στο δίπολο, επαγγελματική/ερασιτεχνική κουζίνα κάναμε την αναλογία πάνω σε ορθογραφημένο, ανορθόγραφο κείμενο!) μέχρι του κατά πόσο ισχύουν οι θεωρίες του Lido Valdre για την περίφημη "Γλώσσα του Έρωτα".

Πολύ χρήσιμες οι διορθώσεις από έναν αληθινό λεξικογράφο! Τουλάχιστον εγώ σας ευχαριστώ πολύ.

 
At 26/3/07 11:41 π.μ., Blogger Μιχάλης Μητσός said...

Αγαπητέ Dr Moshe, εξαιρετικά εύστοχο το σχόλιό σας, ευχαριστώ θερμά.
Τα λεξικά ήταν πάντα το πάθος μου. Αυτόν τον καιρό, δοκιμάζομαι με τη μετάφραση ενός βιβλίου που μου έκανε την τιμή να μου αναθέσει ένας από τους πιο αξιόλογους έλληνες εκδότες. Ελπίζω να μην τον απογοητεύσω!

 
At 26/3/07 4:21 μ.μ., Blogger μαριέλε μαστροκάλου said...

Σέ αγαπώ Μιχάλη,αλλά δέν ήταν προσπάθεια συνταύτισης,ήταν ανάσα ζωής,..!!

 

Δημοσίευση σχολίου

<< Home