Ούγκο Τσάβες και Άνταμ Σμιθ

Ο Ούγκο Τσάβες είναι τόσο μεγάλος, που ολόκληρος πλανητάρχης οργανώνει περιοδεία για να αντισταθμίσει την επιρροή του. Και τόσο μικρός, που μπορεί να οδηγήσει τη χώρα του στη χρεοκοπία.

Όταν κυκλοφόρησε η «Έρευνα για τη φύση και τις αιτίες του πλούτου των εθνών», το 1776, επικρατούσε μεγάλη αναταραχή στον κόσμο. Αυτοκρατορίες επεκτείνονταν (βρετανική) ή παρέπαιαν (ισπανική), η Αμερικανική Επανάσταση γνώριζε τη Διακήρυξή της, η Γαλλική Επανάσταση βρισκόταν προ των πυλών, και διανοούμενοι σε όλο τον κόσμο προβληματίζονταν για το τι κάνει τα έθνη ισχυρά. Για τον Άνταμ Σμιθ, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα ήταν απλή. Όσο το κράτος δεν παρεμβαίνει στην οικονομία, το σύστημα δουλεύει ρολόι. Οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους εφευρετικοί και παραγωγικοί, και επιπλέον θέλουν να αυξήσουν τον υλικό τους πλούτο. Όταν έχουν την ελευθερία να το κάνουν, ολόκληρη η χώρα ωφελείται. Όταν βλέπουν τις πρωτοβουλίες τους να καταπνίγονται, όταν δεν μπορούν να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους και επιπλέον τους επιβάλλονται αυθαίρετοι φόροι η χώρα περιέρχεται σε σύγχυση και υπονομεύεται. Το κλίμα ανασφάλειας προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη επιδείνωση της κατάστασης: οι ελεύθερες αγορές θέλουν εγγυήσεις πως αυτό στο οποίο επενδύουν σήμερα δεν θα καταστραφεί αύριο.

Η πολιτική που ακολουθεί ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, γράφει στην «Ελ Παΐς» ο Αμερικανός ιστορικός Πωλ Κένεντυ («Η Άνοδος και η Πτώση των Μεγάλων Δυνάμεων»), βρίσκεται ακριβώς στον αντίποδα της διδασκαλίας του Σκωτσέζου οικονομολόγου. Πρώτα απ' όλα, ο Τσάβες μοιάζει να σπαταλά τον πλούτο που του έπεσε από τον ουρανό με την αύξηση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Αντί να επενδύει τα έσοδα στο μέλλον του λαού του - όπως κάνουν χώρες όπως η Νορβηγία και το Ντουμπάι - αγοράζει μαχητικά αεροσκάφη από τη Ρωσία, ενισχύει τα αντιαμερικανικά καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής και ακολουθεί μια πολιτική αποζημιώσεων στο εσωτερικό της χώρας. Ύστερα παρεμβαίνει συνεχώς στον κόσμο των επιχειρήσεων και της ατομικής ιδιοκτησίας. Υπάρχει μια οικονομική θεωρία που λέει ότι οι χώρες χωρίς εθνικούς πόρους (όπως η Ελβετία και η Σιγκαπούρη) έχουν μεγάλες πιθανότητες να ευδοκιμήσουν επειδή υποχρεώνονται να στηριχθούν στον σημαντικότερο παραγωγό πλούτου που έχει υπάρξει ποτέ: το ανθρώπινο κεφάλαιο. Η Βενεζουέλα δεν ανήκει σε αυτές. Αλλά αυτός δεν είναι λόγος για να περιφρονεί αυτό το κεφάλαιο.

Μέτρα για τη μείωση του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών ασφαλώς χρειάζονται: μόνο που στα χρόνια του Τσάβες αυτό το χάσμα έχει διευρυνθεί. Χρειάζεται επίσης μια ισορροπία μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού πλούτου μιας χώρας: ακόμη και ο Άνταμ Σμιθ αναγνώριζε ότι οι λειτουργίες του Κράτους πρέπει να είναι ευρείες και σημαντικές. Αλλά οι κατασχέσεις, οι εθνικοποιήσεις και τα γενικότερα κατασταλτικά μέτρα στα οποία καταφεύγει ο ηγέτης της Βενεζουέλας μόνο αρνητικές επιπτώσεις μπορεί να έχουν.