Εφημερίδες χωρίς υπογραφές

Οι Ιταλοί δημοσιογράφοι είναι ευφάνταστοι. Τόσο στον τρόπο που γράφουν όσο και στους τρόπους με τους οποίους διεκδικούν τα δικαιώματά τους. Να, τις προάλλες όλες οι εφημερίδες κυκλοφόρησαν χωρίς υπογραφές.

Κάποτε τα πράγματα ήταν απλά. Όποιος ήθελε να γίνει δημοσιογράφος μάθαινε πως πρέπει πάνω πάνω να γράφει την είδηση, γιατί αυτό είναι που ενδιαφέρει τον αναγνώστη, τα γεγονότα, τα υπόλοιπα είναι φιοριτούρες. «Η λογοτεχνία είναι η πληγή της δημοσιογραφίας», έλεγε ο Μάριο Μπόσα, διευθυντής της Κοριέρε ντέλα Σέρα μετά τον πόλεμο. Συνάδελφος σε αυτή την εφημερίδα, συνταξιούχος πια, είχε συστήσει στον υπογράφοντα να φροντίζει να βάζει τα σημαντικά στην αρχή των «Διαστάσεων», ώστε να μπορεί να κόβεται πιο εύκολα η στήλη. Ο μαθητευόμενος δημοσιογράφος μάθαινε ακόμη πως πρέπει να διαχωρίζει αυστηρά την είδηση από το σχόλιο. Ο Ουμπέρτο Έκο θυμάται τους καβγάδες που έκανε πριν από χρόνια για το θέμα αυτό με συναδέλφους του, οι οποίοι υποστήριζαν με θέρμη την «αγγλική» σχολή δημοσιογραφίας. Μα ακόμη και η δημοσίευση δύο συγκεκριμένων ειδήσεων στην ίδια σελίδα - τους έλεγε - δεν είναι μια μορφή σχολιασμού;

Ήταν η εποχή που συζητούσαμε ακόμη αν ο Τύπος είναι «αντικειμενικός». Σιγά σιγά καταλάβαμε ότι αυτά είναι παραμύθια, όπως επίσης καταλάβαμε ότι τις ειδήσεις τις μαθαίνει ο κόσμος από την τηλεόραση (στη συνέχεια από το Internet, τώρα πια από το κινητό του), και ότι ο ρόλος του Τύπου είναι διαφορετικός, πιο σύνθετος. Οι εφημερίδες «προσωποποιήθηκαν», γέμισαν στήλες, το πρώτο ενικό απενοχοποιήθηκε (το «εγώ» είναι άλλωστε πιο άμεσο και πιο τίμιο από το «εμείς»), η υπογραφή του συντάκτη συνοδεύεται συχνά από τη φωτογραφία του, ο διευθυντής αυτής της εφημερίδας υπογράφει πλέον κάθε Σάββατο το κύριο άρθρο. Κι έμεινε μόνο μια εξαίρεση, ο Εκόνομιστ, όπου τα άρθρα είναι πάντα ανυπόγραφα - και παρά ταύτα, χαίρεσαι να τα διαβάζεις.

Σε αυτό το τοπίο ξαφνιάζει η έκδοση μιας εφημερίδας χωρίς υπογραφές, όπως έγινε δυο-τρεις φορές τον τελευταίο καιρό στην Ιταλία για κάποια συνδικαλιστικά αιτήματα. Οι αναγνώστες μπερδεύτηκαν: και τώρα πώς θα ξέρουμε ποια άρθρα να διαβάσουμε, ο χρόνος μας είναι περιορισμένος, πώς να αποκωδικοποιήσουμε όλη αυτή την ανωνυμία; Ο ρόλος μιας εφημερίδας - γράφει ο Έκο στο Εσπρέσσο - είναι πλέον να τυλίγει, να «ντύνει» τα γεγονότα με απόψεις. Και ο αναγνώστης θέλει να γνωρίζει ποιος κάνει αυτή τη συσκευασία, αν είναι κάποιος ταλαντούχος γραφιάς τον οποίο εμπιστεύεται ή κάποιος «ξύλινος» υπερασπιστής του κατεστημένου τον οποίο συνήθως προσπερνά.

Με αυτή την έννοια, μια εφημερίδα που απεργεί αφαιρώντας τις υπογραφές των συντακτών της είναι μια βουβή εφημερίδα. Κάποιος είπε ότι είναι σαν να βρίσκεσαι ξαφνικά μπροστά σε μια τηλεόραση όπου κάποιος τραγουδάει, αλλά η φωνή είναι κλειστή. Κι αν μεν ενοχληθείς και αντιδράσεις, έχει καλώς. Το πρόβλημα (για σένα, αλλά πρωτίστως για τους ανθρώπους της τηλεόρασης) ξεκινά στην περίπτωση που δεν το πάρεις χαμπάρι.