Τεχνολογική τρομοκρατία

Καθρέφτη, καθρεφτάκι μου, θέλω να μου δείξεις όχι πώς είμαι τώρα, ούτε πώς θα ήθελα να είμαι, αλλά κάτι πολύ πιο σημαντικό: πώς θα δείχνω σε λίγα χρόνια αν συνεχίσω να τρώω, να πίνω, να καπνίζω και να μην κάνω καθόλου γυμναστική.

Λέγεται «καπτολογία» (captology), και προέρχεται από το πρώτο γράμμα των λέξεων Υπολογιστές ως Πειστικές Τεχνολογίες (computers as persuasive technologies). Πρόκειται για μια καινούργια επιστήμη που δημιουργήθηκε από το ομώνυμο εργαστήριο του Στάνφορντ - τον περασμένο Μάιο μάλιστα πραγματοποιήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και το πρώτο της συνέδριο - με σκοπό να μελετήσει τους τρόπους με τους οποίους η τεχνολογία των υπολογιστών επηρεάζει τους ανθρώπους. Ένα παράδειγμα: το μεγάλο ηλεκτρονικό πανό πάνω από τον αυτοκινητόδρομο που αναγράφει τον αριθμό κυκλοφορίας του αυτοκινήτου μας όταν υπερβούμε το όριο ταχύτητας. Οι ιστοσελίδες που μας βοηθούν να κόψουμε το κάπνισμα. Όλες οι εφαρμογές της ηλεκτρονικής τεχνολογίας που αποσκοπούν στη βελτίωση της καθημερινότητάς μας. Ακόμη και τα βιβλία που έχουν έναν τέτοιο στόχο, και υπολογίζονται στο ένα τρίτο του συνόλου.

Με την ίδια λογική λειτουργεί και ο καθρέφτης που δημιουργήθηκε στο Σαν Ντιέγκο και ταξίδεψε την περασμένη εβδομάδα στο γαλλικό τεχνολογικό πάρκο Σόφια-Αντίπολις, έξω από τη Νίκαια. Δεν πρόκειται ακριβώς για παραμορφωτικό καθρέφτη όπως εκείνοι που έχουν στα λούνα παρκ, αλλά για κάτι πιο ρεαλιστικό, και γι' αυτό πιο τρομακτικό. Με τη βοήθεια ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, τον οποίο τροφοδοτούμε με προσωπικά μας στοιχεία (πόσο τρώμε, πόσες ώρες περνάμε στον καναπέ βλέποντας τηλεόραση, πόσο καπνίζουμε, πόσο μας βλέπει ο ήλιος το καλοκαίρι), ο ψηφιακός αυτός καθρέφτης μας δείχνει πώς θα είμαστε σε λίγα χρόνια. Αν θα καλογεράσουμε ή θα κακογεράσουμε, δηλαδή, και τι πρέπει να κάνουμε για να αλλάξουμε την τύχη μας. «Εδώ μελετάμε τον άνθρωπο», εξηγεί η Ισπανίδα ερευνήτρια Άννα Αντρές ντελ Βάγιε στην τρομοκρατημένη δημοσιογράφο της Λιμπερασιόν. «Θέλουμε να ενθαρρύνουμε την υγιεινή ζωή και να καταπολεμήσουμε την παχυσαρκία. Στόχος μας είναι να συνεργαστούμε με γιατρούς, με γυμναστήρια, με ινστιτούτα ομορφιάς».

Υπάρχουν πάντως κι εκείνοι που διαφωνούν με αυτό το είδος «τεχνολογικής τρομοκρατίας». Η γήρανση είναι κάτι πολύπλοκο, που δεν διαμορφώνεται μόνο από τις καθημερινές μας συνήθειες, λέει στη γαλλική εφημερίδα ο ερευνητής Φρανσουά Ασέρ, καθηγητής στο Paris-VIII. Επιπλέον, ο στιγματισμός της παχυσαρκίας ανοίγει επικίνδυνα παράθυρα. Ακούμε ήδη πως αφού η παχυσαρκία κοστίζει ακριβά, οι παχύσαρκοι είναι ένοχοι απέναντι στην κοινωνία. Από το σημείο αυτό μέχρι τη φορολόγησή τους, η απόσταση είναι μικρή. Ευτυχώς που πεθαίνουν γρήγορα, και άρα «βαραίνουν» περισσότερο στις συντάξεις και την κοινωνική ασφάλιση. Μήπως λοιπόν, αντί να τους φορολογήσουμε, θα ήταν καλύτερα να τους επιδοτήσουμε; Πολλά τέτοια επιχειρήματα θα μπορούσαν ακόμη να διατυπωθούν αν επικρατούσε η φιλελεύθερη λογική των «πειστικών» μηχανισμών - για το καλό της κοινωνίας, φυσικά...