Αλαζόνας μέχρι το τέλος

«Ο θάνατος οποιουδήποτε ανθρώπου με μειώνει/ Γιατί είμαι μέρος της ανθρωπότητας. / Μη ρωτάς λοιπόν ποτέ/ Για ποιον κτυπούν οι καμπάνες, / Για σένα κτυπούν». Τζων Ντον

Τα τελευταία χρόνια του Πινοσέτ μοιάζουν με εκείνα του Φράνκο. Είδε τη χώρα του να απελευθερώνεται από τον ζυγό που της είχε επιβάλει και να κατακτά βήμα βήμα τη δημοκρατία. Αγωνίστηκε με λύσσα για να μην τιμωρηθεί για τα εγκλήματά του. Κάθε φορά που η δικαιοσύνη πλησίαζε τα αρχεία του καθεστώτος του ή τους τραπεζικούς του λογαριασμούς, αρρώσταινε βαριά. Οι Χιλιανοί είχαν κουραστεί να βλέπουν τον άνθρωπο που επί 17 χρόνια τούς φυλάκιζε, τους βασάνιζε και τους σκότωνε, να τους κοροϊδεύει ακόμη και από το κρεβάτι του. Τελικά πέθανε προτού δικαστεί. Αυτό όμως δεν αλλάζει τη θέση του στην Ιστορία: ένας προδότης του Συντάγματος το οποίο είχε ορκιστεί να σεβαστεί, ένας δικτάτορας που ευθύνεται για τον θάνατο άνω των 3.000 ανθρώπων και την εξορία χιλιάδων ακόμη. Στις 26 του περασμένου Νοεμβρίου, την ημέρα που συμπλήρωσε τα 91 χρόνια του, ανέλαβε με γραπτή δήλωσή του την πολιτική ευθύνη για όλα όσα έγιναν επί των ημερών του. Διακήρυξε ότι αγαπά την πατρίδα του περισσότερο από οτιδήποτε άλλο και βεβαίωσε ότι δεν αισθάνεται... έχθρα για κανέναν. Δεν ζήτησε συγγνώμη από κανέναν, δεν μετάνιωσε για τίποτα. Όπως γράφει ο Κρίστοφερ Χίτσενς στο περιοδικό Slate, παρέμεινε αλαζόνας μέχρι το τέλος, σαν τον Μιλόσεβιτς και τον Σαντάμ (αν και για τον τελευταίο υπάρχουν ακόμη ελπίδες).

Εκείνος που τόλμησε να τα βάλει μαζί του και κατάφερε να τον νικήσει, ήταν συμπατριώτης του. Ο Χουάν Γκουσμάν υποστήριξε αρχικά το πραξικόπημα, καθώς προερχόταν από οικογένεια στρατιωτικών που θεωρούσαν τον Πινοσέτ σωτήρα. Το 1998, όμως, ανέλαβε να εκδικάσει τις πρώτες αγωγές που κατατέθηκαν εναντίον του πρώην δικτάτορα. Διαβάζοντας για όλες εκείνες τις εκτελέσεις, τα βασανιστήρια, τους βιασμούς, άλλαξε στάση. Τον Ιούνιο του 1999 διέταξε τη σύλληψη πέντε απόστρατων αξιωματικών για τον φόνο 70 αντιπάλων του καθεστώτος τον Οκτώβριο του 1973. Για να το επιτύχει, στηρίχτηκε σε μια δική του ερμηνεία του νόμου για την αμνηστία: καθώς τα πτώματα πολλών από τα θύματα εξακολουθούσαν να αγνοούνται, το έγκλημα ήταν «διαρκές», άρα δεν καλυπτόταν από εκείνο τον νόμο. Λίγους μήνες αργότερα, έστειλε έναν κατάλογο ερωτήσεων στον Πινοσέτ, που ζούσε εξόριστος στο Λονδίνο. Εκείνος αρνήθηκε να απαντήσει, αλλά η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει.

Το σοβαρότερο έγκλημά του ήταν η Επιχείρηση Κόνδορας, ένα δίκτυο στο οποίο συνεργάζονταν οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, της Χιλής, της Αργεντινής, της Ουρουγουάης, της Παραγουάης, του Ισημερινού και της Βραζιλίας με στόχο τη δολοφονία πολιτικών εξορίστων σε όλο τον κόσμο. Στην Ιταλία δολοφονήθηκε ο χριστιανοδημοκράτης Μπερνάρντο Λέιτον, στην Ουάσινγκτον ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ορλάντο Λετελιέρ. Μαύρα χρόνια για όλη τη Λατινική Αμερική, ένας εφιάλτης που εκατομμύρια άνθρωποι αδυνατούν ακόμη να τον ξεπεράσουν.