Η χαβούζα του παγκόσμιου χωριού

«Μιλάμε για παγκοσμιοποίηση, για το παγκόσμιο χωριό, αλλά εδώ στην Αφρική αισθανόμαστε ότι είμαστε η χαβούζα αυτού του χωριού». Χαϊντάρ αλ-Αλί, οικολόγος από τη Σενεγάλη.

Πριν από λίγες ημέρες, ο Τόμας Φρίντμαν διηγούνταν από τη στήλη του στη Νιου Γιορκ Τάιμς μια υπέροχη ιστορία παγκοσμιοποίησης: ένας Ουρουγουανός ουγγρικής καταγωγής συμφώνησε με μια ινδική εταιρεία τεχνολογίας που συνεργάζεται με μεγάλες αμερικανικές εταιρείες και τράπεζες να γίνει το Μοντεβιδέο κέντρο των εξωχώριων δραστηριοτήτων της. Όταν είναι νύχτα στην Ινδία και οι καλύτεροι Ινδοί μηχανικοί κοιμούνται, αναλαμβάνουν να φτιάχνουν τους υπολογιστές της American Express και της Procter & Gamble οι καλύτεροι μηχανικοί της Ουρουγουάης (όπου είναι μέρα, όπως και στις Ηνωμένες Πολιτείες). Στην εποχή μας, έγραφε ο Αμερικανός δημοσιογράφος, μπορεί οποιοσδήποτε να κάνει οτιδήποτε. Το ερώτημα είναι αν θα το κάνεις εσύ ή θα στο κάνει κάποιος άλλος.

Πριν από ένα μήνα, εκτυλίχθηκε σε μια άλλη μικρή και μακρινή χώρα μια άλλη ιστορία παγκοσμιοποίησης, που δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ακριβώς υπέροχη. Το πλοίο Probo Koala, που ανήκει στην ελληνική εταιρεία Prime Marine Management, είχε ναυλωθεί από ολλανδική εταιρεία και έφερε παναμαϊκή σημαία, ξεφόρτωσε στο Αμπιτζάν 400 με 600 τόνους τοξικών πετροχημικών αποβλήτων. Τα απόβλητα θάφτηκαν σε διάφορα σημεία αυτής της πόλης των 5 εκατομμυρίων κατοίκων, που ήταν κάποτε γνωστή ως «το Παρίσι της δυτικής Αφρικής», και γρήγορα πέρασαν στο αποχετευτικό σύστημα. Λίγες ημέρες αργότερα, άρχισαν να καταφεύγουν μαζικά στα νοσοκομεία κάτοικοι που παραπονούνταν για ρινορραγία, διάρροια, ναυτία, ερεθισμούς στα μάτια και αναπνευστικές δυσκολίες.

Ιατρική βοήθεια ζήτησαν συνολικά 60.000 άνθρωποι. Μέχρι σήμερα έχουν πεθάνει επτά κάτοικοι του Αμπιτζάν, οι τέσσερις από τους οποίους ήταν παιδιά, ενώ άγνωστες είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις από το «Τσερνόμπιλ της Ακτής του Ελεφαντοστού». Μετά τον θόρυβο που δημιουργήθηκε, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να παραιτηθεί και δέκα άτομα παραπέμπονται σε δίκη με την κατηγορία της δηλητηρίασης. Αλλά το σκάνδαλο δεν εξαντλείται βέβαια σε μια τοπική υπόθεση διαφθοράς. Το εμπόριο τοξικών αποβλήτων προς την Αφρική ανθεί, παρ' όλο που το 1989 ψηφίστηκε η συνθήκη της Βασιλείας που απαγορεύει τη μεταφορά τέτοιων αποβλήτων σε χώρες που δεν έχουν τα μέσα να τα διαχειριστούν. Ο λόγος είναι βέβαια οικονομικός: σύμφωνα με τη γαλλική περιβαλλοντική οργάνωση Ρομπέν των Δασών, η επεξεργασία ενός κυβικού μέτρου επικίνδυνων αποβλήτων στη Δύση κοστίζει 300 με 500 ευρώ, ενώ στην Αφρική το κόστος είναι 6 με 15 φορές μικρότερο.

Ένα μέρος του προβλήματος είναι οι ανύπαρκτοι έλεγχοι στην Αφρική. Ένα άλλο μέρος, και ίσως σημαντικότερο, είναι η υποκρισία της Ευρώπης. Το Probo Koala κατέληξε στην Ακτή του Ελεφαντοστού επειδή αρνήθηκαν να το δεχθούν η Ισπανία, το Γιβραλτάρ και η Ολλανδία. Καμιά από τις χώρες αυτές δεν το σταμάτησε: μακριά από μας, κι όλα καλά.