Φιλελεύθερος, δηλαδή αριστερός

Ποιο είναι το κοινό σημείο ανάμεσα στην αγγλική, την αμερικανική και τη γαλλική επανάσταση; Ότι ήταν και οι τρεις φιλελεύθερες. Να το θυμόμαστε, γιατί η λέξη αυτή έχει σήμερα τελείως διαστρεβλωθεί.

Ο υπογράφων βρέθηκε πρόσφατα στο Ισραήλ, μαζί με αρκετούς ακόμη δημοσιογράφους και δύο βουλευτές, έναν της N.Δ. και μία του ΠΑΣΟΚ. Σε μια από τις συναντήσεις με τοπικούς παράγοντες, ο βουλευτής έκανε τις απαραίτητες συστάσεις: «H συνάδελφος είναι από το Σοσιαλιστικό Κόμμα και εγώ από το Φιλελεύθερο». Ακολούθησαν μερικά δευτερόλεπτα αμηχανίας. Και καθώς η βουλευτής δεν αντέδρασε, το βάρος έπεσε στον δημοσιογράφο: «Τι είναι αυτά που λες στον άνθρωπο, βρε Σίμο, είμαστε κι εμείς μπροστά!». «Τι να κάνω, ρε παιδιά», δικαιολογήθηκε εκείνος, «φιλελεύθερος αισθάνομαι, όχι συντηρητικός»...

Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη της ευρωπαϊκής Αριστεράς, λέει ο Ισραηλινός ιστορικός Ζέεβ Στέρνχελ σε συνέντευξή του στη Λιμπερασιόν, είναι ότι χάρισε στη Δεξιά τον όρο «φιλελευθερισμός», ταυτίζοντάς τον με τον άγριο και άδικο καπιταλισμό. Μα ο φιλελευθερισμός είναι ένας ευγενής όρος. Ιστορικά, ο σοσιαλισμός είναι κληρονόμος αυτού του ρεύματος - πώς θα μπορούσε λοιπόν να γίνει ο νεκροθάφτης του; Ο δημοκρατικός σοσιαλισμός, που έχει αντικαταστήσει πλέον σήμερα την ξεπερασμένη σοσιαλδημοκρατία, συνδέει την ιδέα της ισότητας (που πρεσβεύει ο σοσιαλισμός) με την ιδέα της ελευθερίας (που πρεσβεύει ο φιλελευθερισμός). Όποιος δηλώνει σήμερα σοσιαλιστής αρνείται ότι η ισότητα επιφέρει περιορισμό της ελευθερίας ή ότι η ελευθερία είναι ασυμβίβαστη με την ισότητα. Το πραγματικό μήνυμα της σημερινής Αριστεράς είναι ότι η ισότητα και η ελευθερία είναι απολύτως συμβατές. Όπως πριν από πενήντα χρόνια. Όπως πριν από εκατό χρόνια.

Ο Γάλλος πολιτικός Γκυ Μολέ έλεγε ότι «οι κομμουνιστές δεν βρίσκονται στην Αριστερά, αλλά στην Ανατολή». Παραφράζοντάς τον, ο Στέρνχελ παρατηρεί πως πρέπει να πούμε στη Δεξιά: «Δεν είστε φιλελεύθεροι, είστε συντηρητικοί». H Αριστερά πρέπει να διακηρύξει ότι δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς την εξασφάλιση της ισότητας. Το να είσαι ελεύθερος να κοιμάσαι κάτω από τις γέφυρες δεν σημαίνει πως είσαι ελεύθερος. H ευρωπαϊκή Αριστερά πρέπει λοιπόν να επαναδιεκδικήσει τον φιλελευθερισμό - τής ανήκει. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, άλλωστε, οι δεξιοί θεωρούν τον «φιλελευθερισμό» βρισιά. Όταν ισχυρίζεσαι εκεί πως είναι ντροπή να μην έχουν ιατρική περίθαλψη 50 με 60 εκατομμύρια Αμερικανοί, και πως πρέπει να αλλάξει η κατάσταση αυτή στο όνομα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, σε χαρακτηρίζουν αμέσως επικίνδυνο επαναστάτη.

Το μεγάλο ερώτημα που έθεσε ο Διαφωτισμός παραμένει επίκαιρο: «Μπορεί να αλλάξει ο κόσμος;». Είναι φυσιολογικό να επιθυμούμε έναν καλύτερο κόσμο; H Δεξιά υποστηρίζει ότι είμαστε μια χαρά, δεν μπορεί να γίνει τίποτα καλύτερο, και κάθε ουτοπία είναι καταδικασμένη να καταλήξει σε ένα Άουσβιτς ή ένα Γκουλάγκ. H Αριστερά έχει χρέος να αποδείξει ότι αυτό είναι λάθος. Και στον αγώνα αυτόν, ο φιλελευθερισμός είναι ένα όπλο όχι απλώς πολύτιμο, αλλά απαραίτητο.