Yπήρχε πάντα ποίηση στη μουσική

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αξιολογήσεις έναν άνθρωπο που επισκέπτεσαι για πρώτη φορά. Ένα από τα ασφαλέστερα (ή πιο παραπλανητικά) κριτήρια είναι το μέγεθος της βιβλιοθήκης του - αν υποθέσουμε βέβαια ότι έχει βιβλιοθήκη.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε πρόσφατα στην εφημερίδα της Αργεντινής Λα Νασιόν, ο Φίλιπ Ροθ βεβαίωσε ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν υπάρχουν σήμερα περισσότεροι από 25.000 «καλοί» αναγνώστες. Και στη συνέχεια έκανε μια πρόβλεψη: «Σε μερικά χρόνια, οι καλοί αναγνώστες θα είναι τόσο λίγοι που θα μοιάζουν με μια αίρεση. Θα αναφερόμαστε, για παράδειγμα, στους 150 Αμερικανούς πολίτες που διαβάζουν την Άννα Καρένινα».

Οι εκτιμήσεις του μεγάλου Αμερικανού συγγραφέα μπορεί να εισπραχθούν με διάφορους τρόπους. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι αφορούν αποκλειστικά τη χώρα του, μια χώρα που διαθέτει εκατομμύρια δολάρια για εξοπλισμούς, αλλά που έξι στους δέκα νέους της δεν μπορούν να τοποθετήσουν το Ιράκ στον παγκόσμιο άτλαντα. H εικόνα αυτή είναι ήδη καταθλιπτική: δεδομένου ότι ο πληθυσμός των Ηνωμένων Πολιτειών φτάνει τα 290 εκατομμύρια, προκύπτει ότι αντιστοιχεί ένας καλός αναγνώστης σε 11.600 πολίτες, ενώ σε λίγα χρόνια θα πρέπει να ψάχνουμε ανάμεσα σε δύο εκατομμύρια Αμερικανούς για να βρούμε τον έναν που διαβάζει την Άννα Καρένινα! Ποια μπορεί να περιμένει κανείς ότι θα είναι η συμβολή αυτής της χώρας στην παγκόσμια ανάπτυξη και ευημερία;

Υπάρχει μια πιο δυσάρεστη εκδοχή: ότι οι υπολογισμοί του Ροθ δεν αφορούν μόνο την υπερδύναμη, αλλά λίγο-πολύ όλες τις ανεπτυγμένες χώρες (στον υπόλοιπο κόσμο η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη). Ότι δηλαδή στην Ελλάδα των δέκα εκατομμυρίων οι καλοί αναγνώστες δεν υπερβαίνουν τους 900 (!), ενώ σε λίγα χρόνια οι άνθρωποι που θα γνωρίζουν τον Τολστόι και το έργο του θα μετριούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού. Χιλιάδες άνθρωποι θα διαβάζουν βέβαια Χάρυ Πότερ και Κώδικα Ντα Βίντσι (αν δεν τους έχει αφορίσει στο μεταξύ ο Αρχιεπίσκοπος). Αποτελεί όμως αυτό πραγματικά παρηγοριά;

Ίσως πάλι τα πράγματα να μην είναι τόσο άσχημα. Ίσως ο Ροθ να γέρασε και να μην μπορεί να παρακολουθήσει τις αλλαγές της εποχής. Ίσως να μη χρειαζόμαστε πια τόσο τα βιβλία γιατί φτάνουν σε μας με διαφορετική μορφή, μεταλλαγμένη. Όπως επισημαίνει ο Ισπανός σκηνοθέτης Μανουέλ Ουέργκα στην Ελ Παΐς, η ψηφιακή εποχή μάς έμπασε στο ιλιγγιώδες πεδίο του Διαδικτύου, που αποτελεί από μόνο του μια τεράστια πηγή ενημέρωσης και γνώσης. Αυτό με τη σειρά του μας φέρνει σε επαφή με τα e-mail, τα chats, τα fora και τα blogs. Στο κάτω-κάτω, ακόμα και η ποίηση δεν εξαντλούνταν ποτέ στους στίχους. Υπήρχε πάντα ποίηση στη μουσική, στα τραγούδια, στις εικόνες, στα γκράφιτι, ακόμα και στα SMS. Ας μη χάνουμε λοιπόν το θάρρος μας. Ίσως να μη διαβάζουμε λιγότερο, αλλά να διαβάζουμε αλλιώς, ακριβώς επειδή ζούμε αλλιώς.