H μεταμόρφωση του Kαΐρου

«Οι ισλαμιστές με κατηγορούν ότι παρουσιάζω με θετικό τρόπο τους ομοφυλόφιλους και οι μαρξιστές ότι κάνω το ίδιο με τους φανατικούς. H Αίγυπτος που γνώρισα όταν ήμουν παιδί ήταν πιο ανοιχτή και ανεκτική. Ύστερα ήλθε η καταστροφή». Αλάα Ελ Ασουάνι

Το διαμέρισμα του Αιγύπτιου συγγραφέα δεν μυρίζει καυσαέριο, φαγητό και ούρα γάτας, όπως το υπόλοιπο Κάιρο, αλλά απολυμαντικό. Διόλου περίεργο, αφού η κύρια δουλειά τού Αλάα Ελ Ασουάνι είναι οδοντίατρος. Μιλάει πολύ στους πελάτες του για να τους κάνει να χαλαρώνουν, τους ζητά όμως να μιλούν κι αυτοί, στα διαλείμματα των καθαρισμών και των σφραγισμάτων ακούει τις κωμωδίες και τα δράματα της καθημερινότητάς τους. Κάπως έτσι γράφτηκε το «Μέγαρο Γιακουμπιάν», ένα βιβλίο που κατάφερε να ξεγλιστρήσει από τους λογοκριτές και να κυκλοφορήσει το 2002. Οι περιπέτειες των ενοίκων αυτού του μεγάρου, που κτίστηκε τη δεκαετία του '30 από τον ομώνυμο εκατομμυριούχο για να στεγάσει την αφρόκρεμα του Καΐρου, συνθέτουν μια μικρογραφία της σύγχρονης αιγυπτιακής κοινωνίας. Ο Ζακί Μπέης, ένας από τους τελευταίους αριστοκράτες, προσπαθεί απελπισμένα να γευτεί τον έρωτα χάρις σε κλύσματα που του κάνει ένας κόπτης νοσοκόμος. Ο γιος του θυρωρού, ο Τάχα, ονειρεύεται να γίνει αστυνομικός, η φίλη του η Μπουσαΐνα ανακαλύπτει ότι ο ευκολότερος τρόπος για να πάει μπροστά είναι να εκμεταλλευτεί τα προσωπικά της θέλγητρα, ενώ ο επιχειρηματίας Χαγκ Αζάμ, αφού πλούτισε από το εμπόριο ρούχων για καλυμμένες γυναίκες, προσπαθεί τώρα να αγοράσει μία έδρα στο κοινοβούλιο.

Σεξ, διαφθορά, θρησκεία: αυτό είναι το τρίπτυχο που χαρακτηρίζει τη σημερινή Αίγυπτο. «Παλιά, μπορούσαμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε, να πίνουμε ή να πηγαίνουμε στο τζαμί, να έχουμε φίλες χωρίς να είμαστε παντρεμένοι», λέει ο συγγραφέας σε συνέντευξή του στη Λιμπερασιόν, με αφορμή τη μετάφραση του βιβλίου του στα γαλλικά (L' Immeuble Yacoubian, εκδ. Actes Sud). H καταστροφή ήλθε με την πετρελαϊκή κρίση, το 1973, όταν εκατομμύρια αναλφάβητοι και φτωχοί Αιγύπτιοι έφυγαν για την πνιγμένη στα πετροδολάρια Σαουδική Αραβία. Από εκεί γύρισαν πλούσιοι, αλλά μπολιασμένοι με τα δόγματα του φανατικού Ισλάμ. «Το καθεστώς ενθάρρυνε αυτή την εξέλιξη, γιατί ήταν προς το συμφέρον του. Το αντικείμενο της συζήτησης δεν ήταν πια η δημοκρατία, αλλά η κάλυψη του σώματος των γυναικών, η απαγόρευση της οδήγησης, η απαγόρευση της μπίρας».

Σε αυτήν την Αίγυπτο, όπου ο Μουμπάρακ συνεχίζει την καταστολή και οι ισλαμιστές τις τρομοκρατικές τους επιθέσεις, το βιβλίο του Ελ Ασουάνι κάνει αλλεπάλληλες εκδόσεις. Σε αυτήν τη Μέση Ανατολή, που συγκλονίζεται από τη βία στο Ιράκ και την ένταση στο Ιράν, το «Μέγαρο Γιακουμπιάν» έχει πουλήσει πάνω από 100.000 αντίτυπα. Με βάση το βιβλίο γυρίστηκε και μια ταινία, που απέσπασε θετικά σχόλια στο Φεστιβάλ του Βερολίνου και σε λίγες ημέρες θα αρχίσει να προβάλεται στους κινηματογράφους της Αιγύπτου. Ο συγγραφέας χαμογελάει αμήχανα, η συνέντευξη πρέπει να τελειώσει, ο επόμενος πελάτης του έχει ήδη φθάσει.