Tο μυστικό της Πίνδου

Ανάμεσα στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία βρίσκεται η πιο μεγάλη και πιο ελατόφυτη οροσειρά της Ελλάδας. Τη λένε Πίνδο. Και μπορεί να κρύβει το μυστικό της σωτηρίας του πλανήτη.

H τελευταία εποχή των παγετώνων συνέβη πριν από 20.000 χρόνια. Την περίοδο εκείνη τα δένδρα εξαφανίστηκαν από την Ευρώπη και οι πάγοι κατέβηκαν μέχρι τη σημερινή Γερμανία. Από εκεί και κάτω υπήρχε μια πολική έρημος που έμοιαζε πολύ με το σημερινό τοπίο στη Σιβηρία. Στο μεγαλύτερο μέρος αυτού του τοπίου ήταν αδύνατη οποιαδήποτε μορφή ζωής. Υπήρχαν όμως κάποιες μικρές περιοχές χωρίς πάγο, μερικά καταφύγια, όπου το κλίμα ήταν τέτοιο ώστε τα δένδρα επέζησαν. Όταν βελτιώθηκαν οι κλιματικές συνθήκες, από αυτές ακριβώς τις περιοχές άρχισε μέσω της μετανάστευσης η αποκατάσταση της βλάστησης σε όλη την Ευρώπη. Μερικές από τις ζώνες αυτές διατηρούνται μέχρι σήμερα και επιτρέπουν στους επιστήμονες να μελετήσουν τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών και να επεξεργαστούν στρατηγικές προστασίας του περιβάλλοντος.

Ένας από τους επιστήμονες αυτούς είναι ο παλαιοοικολόγος Πολυχρόνης Τζεδάκης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ληντς. Και ένα από τα καταφύγια που μελετά με τους συνεργάτες του είναι η οροσειρά της Πίνδου. Όπως λέει σε συνέντευξή του στην Ελ Παΐς, η παρουσία πολλών λιμνών, η τοπογραφική ποικιλία και η δυναμική μετεωρολογία έχουν συμβάλει στο να καταστήσουν την περιοχή αυτή καταφύγιο αρχαίων δασών. H μελέτη των κλιματικών αλλαγών γίνεται με διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα με την ανάλυση των ιζημάτων σε μια λίμνη, μια θάλασσα ή έναν παγετώνα. Ακόμη κι ένας κόκκος γύρης μπορεί να δώσει πολύτιμες πληροφορίες, αφού η μορφολογία του ποικίλλει από είδος σε είδος και κατά συνέπεια μπορεί να συσχετιστεί με την υπάρχουσα βλάστηση σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Τέτοιες μετρήσεις επιτρέπουν συνήθως στους επιστήμονες να πηγαίνουν ώς και 10.000 με 20.000 χρόνια πίσω. Στην περίπτωση της Πίνδου, όμως, ο Πολυχρόνης Τζεδάκης ελπίζει ότι θα μπορέσει να ανασυνθέσει την ιστορία των τελευταίων 350.000 ετών!

H προστασία αυτών των καταφυγίων δεν είναι σημαντική μόνο επειδή επιτρέπουν τη μελέτη του παρελθόντος, αλλά και επειδή θα παίξουν αποφασιστικό ρόλο σε ενδεχόμενη νέα απότομη κλιματική αλλαγή. Τα τελευταία 11.500 χρόνια ο πλανήτης γνωρίζει μια θερμή περίοδο και πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή η περίοδος θα δώσει σύντομα τη θέση της σε μια νέα εποχή παγετώνων, χωρίς να υπάρξει καν ανθρώπινη παρέμβαση. Μια τέτοια απότομη αλλαγή μπορεί να επιτελεστεί ακόμη και σε μερικές δεκαετίες, για παράδειγμα με μια ξαφνική μείωση της ταχύτητας του Ρεύματος του Κόλπου. Τα δένδρα θα εξαφανιστούν και πάλι. Μόνο μερικές νησίδες θα επιβιώσουν. Από αυτές τις νησίδες θα αρχίσει ο νέος κύκλος της ζωής.