Aν ο Θεός υπάρχει, όλα επιτρέπονται

«Λακανιστής, ορθόδοξος σταλινικός, δογματικός και εχθρός του διαλόγου»: έτσι χαρακτηρίζει τον εαυτό του ο Σλοβένος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ. Και εκθέτει τους στόχους του, διόλου ταπεινούς, είναι αλήθεια.

ΕΠΑΝΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. «Το κύρος που απολαμβάνει τα τελευταία χρόνια η Χάνα Άρεντ αποτελεί τη σαφέστερη ένδειξη της ήττας της Αριστεράς»: η φράση αυτή ανήκει σε έναν φιλόσοφο που απορρίπτει την ταύτιση του ριζοσπαστισμού με τον ολοκληρωτισμό και διαμαρτύρεται για την εξίσωση της πολιτικής με τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Ο ίδιος δεν φοβάται να δηλώνει ριζοσπάστης, γιατί θεωρεί πως το να σκέπτεσαι σημαίνει να τα σκέπτεσαι όλα από την αρχή. Απορρίπτει τον διάλογο στο όνομα του λενινισμού: ο Ισπανός πρωθυπουργός, για παράδειγμα, δεν έκανε διάλογο με τις πολιτικές δυνάμεις ούτε περίμενε «να ωριμάσουν οι συνθήκες» προτού επιβάλει ποσοστώσεις στη συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική ζωή. Δεν έχει καμιά αμφιβολία ότι ο καπιταλισμός θα συνεχίσει να κυριαρχεί: σε όσους υποστηρίζουν ότι μια μεγάλη οικολογική καταστροφή θα φέρει το τέλος του καπιταλισμού, απαντά ότι θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο, αφού θα ανοίξουν τότε νέες αγορές για επενδύσεις. Στο περιθώριο αυτού του παντοδύναμου καπιταλισμού ζητεί ο Σλαβόι Ζίζεκ να επανιδρυθεί η Αριστερά. «Δεν προτείνω να δημιουργηθεί ένα νέο επαναστατικό κόμμα», λέει σε συνέντευξή του στην Ελ Παΐς. «Λέω απλώς πως πρέπει να έχουμε ανοιχτό μυαλό και να μη θεωρούμε υπέρτατες αξίες την ανοχή, το κοινωνικό κράτος και τους Τρίτους Δρόμους».

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΗΘΙΚΗΣ. Ο 57χρονος φιλόσοφος δεν συμφωνεί με τον Χάμπερμας ότι υπάρχει ένα όριο στην ευγονική που δεν μπορούμε να το υπερβούμε. Σήμερα μπορούμε να εμφυτεύσουμε ένα τσιπάκι σ' ένα ποντίκι και να το τηλεκατευθύνουμε. Αύριο θα γίνει το ίδιο με τον άνθρωπο. Οι Κινέζοι πειραματίζονται ήδη με τον εξ αποστάσεως έλεγχο του εγκεφάλου. Και αυτό τρομάζει πολύ τους ανθρώπους της Εκκλησίας. Σε ένα πρόσφατο συνέδριο, ένας επίσκοπος είπε ότι ο εγκέφαλος είναι η τηλεόραση και η ψυχή ο αποκωδικοποιητής, άρα οποιοσδήποτε πειραματισμός είναι άτοπος και απαράδεκτος. Ενδιαφέρον επιχείρημα, αλλά λανθασμένο, λέει ο Ζίζεκ. Αν ένα φάρμακο μπορεί να με κάνει πιο γενναίο, πιο διαυγή, πιο γενναιόδωρο, πού υπεισέρχεται η ηθική;

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ ΤΟΥ ΑΘΕΪΣΜΟΥ. Ο Ντοστογιέφσκι είχε πει ότι αν ο Θεός δεν υπάρχει, τότε όλα επιτρέπονται. Το κυριότερο μάθημα της σύγχρονης τρομοκρατίας, γράφει ο Ζίζεκ στη Χέραλντ Τρίμπιουν, είναι ότι αν ο Θεός υπάρχει, τότε όλα επιτρέπονται, συμπεριλαμβανομένης της ανατίναξης χιλιάδων αθώων περαστικών. Οι φονταμενταλιστές κάνουν αυτό που θεωρούν σωστό για να ικανοποιήσουν τη θέληση του Θεού και να κερδίσουν τη σωτηρία. Οι άθεοι το κάνουν όχι για να κερδίσουν την εύνοια του Θεού, αλλά επειδή σε αντίθετη περίπτωση δεν μπορούν να κοιτάξουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη.