Δύο φιλόσοφοι κι ένας σκύλος

Ο ένας ήταν αισιόδοξος, ο άλλος απαισιόδοξος. Ο ένας ήταν κοινωνικός, ο άλλος μοναχικός. Ο ένας αναζητούσε τον συμβιβασμό, ο άλλος τη σύγκρουση. Αλλά η σύγκρουση του Ντέηβιντ Χιουμ με τον Ζαν - Ζακ Ρουσσώ είχε βαθύτερα αίτια.

Στο βιβλίο τους «H οργή του Βιτγκενστάιν», που έγινε μπεστ σέλερ, ο Ντέηβιντ Έντμοντς και ο Τζων Αϊντινάου κατάφεραν να προσεγγίσουν ένα πολύπλοκο φιλοσοφικό θέμα μέσα από μια παρτίδα πόκερ που έπαιξε ο Αυστριακός φιλόσοφος με τον Καρλ Πόπερ τον Οκτώβριο του 1946. Στο καινούργιο τους βιβλίο, που λέγεται «Ο σκύλος του Ρουσσώ» και κυκλοφόρησε στην Αμερική από τις εκδόσεις Ecco, χρησιμοποιούν το ίδιο τέχνασμα. Μόνο που ενώ η παρτίδα του πόκερ ήταν ένα πραγματικό γεγονός και έπαιξε κεντρικό ρόλο στην ιστορία του προηγούμενου βιβλίου, ο σκύλος λειτουργεί εδώ με μεταφορικό τρόπο. Όχι πως ο Ρουσσώ δεν είχε σκύλο: τον έλεγαν Σουλτάν και ήταν ο πιο πιστός του φίλος από τα χρόνια της εξορίας στην Ελβετία. Αλλά με τον τίτλο του βιβλίου τους οι συγγραφείς εννοούν έναν άλλο σύντροφο του φιλοσόφου, τη βαθιά του πεποίθηση ότι ο κόσμος είναι εχθρικός και έτοιμος ανά πάσα στιγμή να τον προδώσει.

Παρ' όλο που ο Ζαν - Ζακ Ρουσσώ ήταν δύσκολος άνθρωπος, δεν είχε πρόβλημα να βρει χρηματοδότες. Πολλοί ήθελαν να συνδεθούν με τον άνθρωπο που κατηγορούσε την αριστοκρατία, την Εκκλησία και την κοινωνία εν γένει με βιβλία όπως ο «Αιμίλιος» και η «Νέα Ελοΐζα». Λίγοι όμως μπορούσαν να υπομείνουν για καιρό την παροιμιώδη καχυποψία του. Όταν τα βιβλία του άρχισαν να απαγορεύονται, οι υποστηρικτές του άρχισαν σιγά σιγά να τον εγκαταλείπουν. Κι όταν οι γείτονες άρχισαν να πετροβολούν το σπίτι του διαμαρτυρόμενοι για τις επιθέσεις του στην Εκκλησία, ο Ρουσσώ εγκατέλειψε την Ελβετία και ζήτησε άσυλο στην Αγγλία. Εκεί βρήκε έναν καλό φίλο, που είχε μόλις επιστρέψει από το Παρίσι: τον Ντέηβιντ Χιουμ, γνωστό στους φιλοσοφικούς κύκλους ως «le bon David». Ο Χιουμ συνόδευσε τον φυγάδα (μαζί με τον Σουλτάν) από το Καλαί στο Ντόβερ, του βρήκε σπίτι και μεσολάβησε στον βασιλιά για να του δοθεί σύνταξη. Μάταια ένας άλλος φιλόσοφος και ορκισμένος εχθρός του Ρουσσώ, ο Βαρώνος του Χόλμπαχ, τού έλεγε: «Δεν ξέρεις τι φίδι τρέφεις στον κόρφο σου».

H φιλία των δύο ανδρών κράτησε έξι μήνες. Το γιατί ακριβώς συγκρούστηκαν είναι το θέμα του βιβλίου των Έντμοντς και Αϊντινάου, όπου αποκαλύπτουν λεπτομέρειες αστυνομικού τύπου όπως τα «δώδεκα ψέματα» ή τα «τρία χαστούκια». Ο αναγνώστης μπορεί να μη μαθαίνει πολλά πράγματα για τις ιδέες των δύο φιλοσόφων. Όπως σημειώνει όμως ο Άνταμ Κιρς στην εφημερίδα Νιου Γιορκ Σαν, το βιβλίο δεν είναι σχολικό εγχειρίδιο, αλλά ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα που διαβάζεται μονορούφι.