Ο θρίαμβος της σιωπής

Κάτι περίεργο συμβαίνει τις τελευταίες ημέρες στη Γερμανία: εκατοντάδες άνθρωποι σχηματίζουν ουρές για να παρακολουθήσουν μία ταινία διάρκειας 160 λεπτών, όπου οι διάλογοι δεν ξεπερνούν τα δύο λεπτά. Όχι, δεν είναι του Αγγελόπουλου.

Στις γαλλικές Άλπεις υπάρχει ένα μοναστήρι που το λένε Grande Chartreuse. Στα τέλη του 11ου αιώνα, ίδρυσε εκεί ένα μοναχικό τάγμα ο Μπρούνο της Κολωνίας, ο οποίος θα αναγορευόταν αργότερα σε άγιο από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Οι κανόνες τους οποίους επέβαλε στο τάγμα ήταν αυστηροί: προσευχή, χειρωνακτική εργασία, διαλογισμός και, πάνω απ' όλα, σιωπή. Δέκα αιώνες αργότερα, οι μοναχοί που ζουν σ' αυτό το μοναστήρι, όπως και οι 450 μοναχοί του τάγματος που είναι διεσπαρμένοι σ' όλον τον κόσμο, ακολουθούν τους ίδιους ακριβώς κανόνες. Ανοίγουν το στόμα τους μόνο για να προσευχηθούν και να τραγουδήσουν. Και μιλούν μόνο μία φορά την εβδομάδα, στην ομαδική έξοδο.

Αυτοί είναι και οι μοναδικοί διάλογοι στην ταινία του Φίλιπ Γκρένινγκ, που έχει τίτλο «Στη μεγάλη σιωπή» και προβλήθηκε πέρυσι στο Φεστιβάλ των Καννών. Ο Γερμανός σκηνοθέτης είχε ζητήσει άδεια να γυρίσει μια ταινία στο μοναστήρι πριν από 17 χρόνια, και έλαβε θετική απάντηση μόλις πέρυσι. Στους πέντε μήνες που πέρασε στην Grande Chartreuse, μοιράστηκε με τους μοναχούς μια ζωή χωρίς ραδιόφωνο, τηλεόραση και τηλέφωνο. Ο μοναδικός ήχος ήταν εκείνος της καμπάνας που καλούσε σε προσευχή, ακόμη και τη νύχτα. «Το πιο δύσκολο πράγμα που είχα να αντιμετωπίσω ήταν ο θόρυβος που έκανα εγώ ο ίδιος», λέει στη Ρεπούμπλικα. «Με άγχωνε ακόμη και ο ήχος του σακακιού μου».

H ταινία άρχισε να προβάλλεται στη Γερμανία τις γιορτές των Χριστουγέννων. Και η απήχησή της αιφνιδίασε ακόμη και τους συντελεστές της. «Είναι φανερό ότι η σημερινή φρενήρης ζωή χρειάζεται ένα αντίβαρο», σημειώνει ο Αγκοστίνο Παραβιτσίνι Μπαλιάνι, ο οποίος διδάσκει Μεσαιωνική Ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Λωζάννης. «Ζούμε σ' έναν κόσμο χωρίς σιωπές. Μπαίνουμε στο σπίτι κι είναι αναμμένη η τηλεόραση ή το στερεοφωνικό. Βγαίνουμε στον δρόμο κι ακούμε παντού τους ήχους των κινητών. Αναζητούμε έτσι στο παρελθόν αυτό που δεν έχουμε πια». H σιωπή δεν είναι γνώρισμα μόνο της Grande Chartreuse. Στην Κοιλάδα των Αγίων, στον Λίβανο, ένας Νοτιοαμερικανός ερημίτης δέχεται λίγους και επιλεγμένους επισκέπτες, υπό τον όρο να μη μιλούν και να μην κάνουν ερωτήσεις. «Μιλώ με την έρημο, της διηγούμαι τα συναισθήματά μου», λέει η ταξιδιώτισσα Κάρλα Περότι, συγγραφέας του βιβλίου «Οι σιωπές της άμμου». Δεν λείπουν κι εκείνοι που θέλουν να κάνουν μπίζνες με τη σιωπή: τα πολυτελή ξενοδοχεία που διαφημίζουν αυτή την αρετή πολλαπλασιάζονται σε όλον τον κόσμο σαν τα μανιτάρια. Ακόμη και «ημέρα σιωπής» καθιέρωσαν φέτος οι πολυμήχανοι Αμερικανοί: την 24η Απριλίου. Εκείνη ειδικά την ημέρα θα φροντίσουμε να φωνάζουμε.