Tα κομπιούτερ δεν κάνουν έρωτα

Το μέλλον ανήκει στις τεχνολογίες. Αλλά ο λόγος δεν θα πεθάνει ποτέ. Θα τον χρησιμοποιούμε για να μιλάμε για έρωτα, για συγκινήσεις, για συναισθήματα. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές δεν μπορούν -ευτυχώς -να κάνουν έρωτα.

H εκτίμηση αυτή ανήκει σ' έναν από τους πιο αξιόλογους και πιο τρυφερούς διανοουμένους που έχει γνωρίσει η Ευρώπη: τον Τζωρτζ Στάινερ. Οι υπολογιστές και ολόκληρη η ηλεκτρονική επικοινωνία ­ λέει σε συνέντευξή του στο Λ' Εσπρέσσο ­ στηρίζονται στη λογική. Αυτή είναι και το όριό τους. Ένα μεγάλο μέρος της ανθρώπινης συνείδησης όμως, όπως είναι ο έρωτας ή τα συναισθήματα, δεν υπακούει στη λογική. Ο λόγος αποτελεί έτσι ένα εργαλείο παραλογισμού, ανισορροπίας. Οι λέξεις αποτελούν ένα δίκοπο μαχαίρι, χρησιμεύουν για την έκφραση αγάπης όπως και μίσους. Ο υπολογιστής δεν είναι ικανός να μισήσει. Ορισμένες γλώσσες, μάλιστα, προχωρούν ακόμη περισσότερο, δίνοντας θέση στο μέλλον, στην ελπίδα. Πρόκειται βέβαια για σκάνδαλο: το μέλλον είναι η πιο σκανδαλώδης εφεύρεση του ανθρώπου. Μόνο στα αρχαία εβραϊκά βλέπουμε το ρήμα πάντα στον ενεστώτα. Κι αυτό δείχνει δύναμη, όχι έλλειψη προοπτικής, γιατί σημαίνει ότι η προφητεία αφορά το παρόν, ότι όλες οι επιθυμίες μπορούν να εκπληρωθούν εδώ και τώρα.

Σύμφωνα με έναν εβραϊκό θρύλο, ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο επειδή βαριόταν κι ήθελε κάποιον να του αφηγείται ιστορίες. Αυτό που μας κάνει ανθρώπους, λέει ο Στάινερ, είναι η αφήγηση. Αντίθετα με τη μουσική, που δεν έχει ούτε τέλος ούτε συμπεράσματα, η αφήγηση πάντα ολοκληρώνεται. Ο Οδυσσέας φτάνει στην Ιθάκη, ο Δάντης φτάνει στο Καθαρτήριο. Και η μητέρα όλων των αφηγήσεων είναι βέβαια το βιβλίο της Εξόδου, που ξεκινά από τη σκλαβιά στην Αίγυπτο και φτάνει στην ελευθερία. Πάντα υπάρχει μια αρχή, ένα ξετύλιγμα και ένα συμπέρασμα. Μόνο ο κινηματογράφος μπορεί να ανατρέψει αυτή τη σειρά. Ο Γκοντάρ είπε κάποτε ότι συμφωνεί με την αρχή, τη μέση και το τέλος, αλλά θα τα ήθελε με μια διαφορετική σειρά.

Λογοτεχνία, μουσική, κινηματογράφος, ποίηση, όλες αυτές οι μορφές τέχνης έχουν να κάνουν με την ομορφιά. Μα σε τι χρησιμεύει τέλος πάντων η ομορφιά; «Είναι μια αναγκαία πολυτέλεια. Προσοχή, όμως: στην κουλτούρα του Χόλυγουντ ή σ' εκείνη της μόδας, η έννοια της πολυτέλειας είναι διογκωμένη. Υπάρχει μια φράση του Χέμινγουεϊ που τη διδάσκω πάντα στους μαθητές μου: μια ζητιάνα με ένα πόδι που είχε έναν υπέροχο νεαρό εραστή. H ομορφιά είναι υποκειμενική, όπως είναι και επιφανειακή. Το ίδιο και η ασχήμια. Εγώ δεν ξέρω τι είναι όμορφο και τι άσχημο στη μουσική. Για μένα, το χέβι μέταλ, το άσιντ χάουζ, ένα είδος ροκ, αποτελούν προσβολή για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Κι όμως, αρέσουν σε τόσους και τόσους νέους. Ο καθένας έχει τη δική του ιδέα για την ομορφιά».