Οι ευθύνες δεν είναι ίδιες

«Οι στρατοί πρέπει να αποφεύγουν επιθέσεις που θα μπορούσε να προκαλέσουν απώλειες ζωών αμάχων, τραυματισμούς αμάχων, καταστροφές μη στρατιωτικών στόχων ή έναν συνδυασμό των ανωτέρω δυσανάλογο προς τα αποσπώμενα στρατιωτικά κέρδη».

Αυτό αναφέρουν τα πρωτόκολλα των Συνθηκών της Γενεύης που ψηφίστηκαν το 1977 για να επεκτείνουν την προστασία των αμάχων και στο εσωτερικό των κρατών. Τα πρωτόκολλα αυτά δεν έχουν επικυρωθεί από το Ισραήλ (ούτε άλλωστε από τις Ηνωμένες Πολιτείες). Παρά τις διαβεβαιώσεις των εκπροσώπων του, είναι σαφές ότι η παραπάνω διάταξη παραβιάζεται ανοιχτά από τη στιγμή που άρχισαν οι επιχειρήσεις στη Γάζα. «Κάθε χώρα έχει το καθήκον να προστατεύει τον πληθυσμό της», τονίζει ο Λούκας Μάσον, εκπρόσωπος της διεθνούς Επιτροπής Νομικών του ΟΗΕ στη Γενεύη. «Κάθε χώρα έχει όμως και το καθήκον να σέβεται το ανθρωπιστικό δίκαιο».

Στην κρίση αυτή, το Ισραήλ είναι η μόνη πλευρά που παραβιάζει τις Συνθήκες της Γενεύης; Όχι βέβαια. Εγκαθιστώντας τις βάσεις της ανάμεσα σε αμάχους, η Χαμάς παραβιάζει το άρθρο 28 που αναφέρει ότι «κανένα προστατευόμενο άτομο (δηλαδή άμαχος) δεν μπορεί να χρησιμοποιείται προκειμένου μια περιοχή να τίθεται, λόγω της παρουσίας του, στο απυρόβλητο». Η ισλαμιστική οργάνωση διαπράττει επίσης έγκλημα πολέμου θέτοντας στο στόχαστρό της Ισραηλινούς αμάχους. Από νομική άποψη, οι ευθύνες της είναι ίδιες μ΄ εκείνες του Ισραήλ. Όπως επισημαίνει όμως ο Μάσον, «από ηθική και πολιτική άποψη το Ισραήλ έχει μεγαλύτερη ευθύνη δεδομένου ότι είναι ένα συγκροτημένο κράτος».

Τι σημαίνει όμως η λέξη «δυσανάλογος»; Για το περιοδικό Εκόνομιστ, πρόκειται για μια ολισθηρή έννοια, που στη δυτική θεωρία επιδέχεται δύο ερμηνείες. Σε ό,τι αφορά την κήρυξη ενός πολέμου (jus ad bellum), οποιοδήποτε κέρδος αποκομίζεται πρέπει να αντισταθμίζει τον αναπόφευκτό πόνο και καταστροφή. Σε ό,τι αφορά τη συμπεριφορά στη διάρκεια ενός πολέμου (jus in bello), όπου στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό και το ανθρωπιστικό δίκαιο, κάθε ενέργεια πρέπει να αποφασίζεται με βάση τη σχέση ανάμεσα στα στρατιωτικά κέρδη και τις επιπτώσεις για τους αμάχους. Όλα αυτά βέβαια είναι κάπως αφηρημένα. Μια απάντηση στο παραπάνω ερώτημα μπορεί να δοθεί από ένα επεισόδιο που συνέβη στη Γάζα το 2002: για να βγάλει από τη μέση έναν εξτρεμιστή, ο ισραηλινός στρατός βομβάρδισε ένα ολόκληρο κτίριο, σκοτώνοντας 14 ανθρώπους και τραυματίζοντας εκατοντάδες. Μια δεύτερη απάντηση δίνει ο απολογισμός αυτών των ημερών: τέσσερις Ισραηλινοί νεκροί έναντι περίπου πεντακοσίων Παλαιστινίων.

Ο αντισημιτισμός, όπως και ο αντιαμερικανισμός, είναι μια αρρώστια που τυφλώνει, αποπροσανατολίζει και φανατίζει. Αλλά η ευκολία με την οποία το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες παραβιάζουν κάθε έννοια δικαίου, έχοντας συνήθως την υποστήριξη μεγάλου μέρους της κοινής τους γνώμης, δεν βοηθά στην αντιμετώπιση αυτής της αρρώστιας. Ας το έχουν υπόψη τους οι Ισραηλινοί ηγέτες όταν καταδικάσουν την επόμενη επίθεση εναντίον κάποιας συναγωγής.