Μακιγιάροντας τον Στάλιν

«Μας προκαλεί ανησυχία η ευρεία διάδοση συνταγών για την ανανέωση της Ρωσίας μέσω του αυταρχικού εκσυγχρονισμού, ακόμη και της δικτατορίας, και η προπαγάνδιση μιας βίας με πολλά εκατομμύρια θύματα και κοινωνικές διώξεις».

Αυτό αναφέρει η κοινή διακήρυξη του διεθνούς συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα στη Μόσχα με θέμα την προσωπικότητα του Στάλιν. Στη σύνοδο έλαβαν μέρος ιστορικοί από πολλά πανεπιστήμια, από το Χάρβαρντ και τη Σορβόννη μέχρι το Κέιμπριτζ, το Στάνφορντ και τη Βαρσοβία. Αλλά ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ δεν έκρινε σκόπιμο να στείλει χαιρετισμό. Όχι επειδή είχε πολλές δουλειές: πρόσφατα έστειλε χαιρετισμό σε ένα συνέδριο αφιερωμένο στη μνήμη του Σολζενίτσιν και σε άλλες εκδηλώσεις. Ο βασικός λόγος είναι ότι το Κρεμλίνο «χαϊδεύει» τον Στάλιν. Και τον χρησιμοποιεί για να δικαιολογήσει το κλίμα αυταρχισμού και το έλλειμμα δημοκρατίας που χαρακτηρίζουν τη Ρωσία.

Ένα πρόσφατο βιβλίο του Αλεξάντρ Φιλίποφ, που κυκλοφόρησε με επίσημη έγκριση, παρουσιάζει τον Στάλιν ως έναν εκσυγχρονιστή και αποτελεσματικό ηγέτη, τοποθετώντας στο ίδιο επίπεδο και τον σημερινό πρωθυπουργό Βλαντίμιρ Πούτιν. «Χρησιμοποιείτε επιχειρήματα που οι νέοι δεν καταλαβαίνουν», απάντησε ο υπουργός Παιδείας Αντρέι Φούρσενκο στους ξένους ιστορικούς που διατύπωσαν ερωτήματα για το βιβλίο αυτό. Πράγματι, οι σημερινοί νέοι της Ρωσίας- και όχι μόνο αυτοί- κοιτούν με άλλο μάτι τον άνθρωπο που με την υποχρεωτική εκβιομηχάνιση προκάλεσε εκατομμύρια θύματα. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε ο Λεβ Γκουντκόβ, διευθυντής του κέντρου αναλύσεων Levada, το 12% του πληθυσμού που έβλεπε θετικά τον Στάλιν την προηγούμενη δεκαετία έχει ξεπεράσει σήμερα το 50%. Κι ανάμεσά τους, είναι πολλοί Ρώσοι με ανώτατη μόρφωση.

Στα σχολικά εγχειρίδια- επισήμανε ο ιστορικός Αρσένι Ροχίνσκι από τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Μνήμη»- ο σταλινικός τρόμος χαρακτηρίζεται κάτι προδιαγεγραμμένο, απέναντι στο οποίο δεν υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις. Η τηλεόραση παρουσιάζει τον Στάλιν ως ένα δυστυχισμένο άνθρωπο με προβληματική οικογενειακή ζωή, που περιβαλλόταν από προδότες. Η κρατική εξουσία αντιμετωπίζεται εν γένει σαν να είναι υπεράνω ηθικών ή νομικών κρίσεων. Άλλωστε δεν υπάρχει στη Ρωσία κάποια νομοθεσία που να χαρακτηρίζει έγκλημα τον τρόμο εκείνης της εποχής, με εξαίρεση δύο σειρές στον νόμο του 1991 για την αποκατάσταση των θυμάτων. Και η μνήμη είναι κατακερματισμένη. Τα 800 μνημεία που υπάρχουν αποτελούν ατομικές πρωτοβουλίες και κατά κανόνα βρίσκονται μακριά από το κέντρο των πόλεων. Η οργάνωση έχει εντοπίσει στο Ιnternet περισσότερα από 2,7 εκατομμύρια ονόματα θυμάτων, αλλά με τα πενιχρά μέσα που διαθέτει θα χρειαστεί πολλές δεκαετίες για να τα συγκεντρώσει σε μια βάση δεδομένων.

Όπως γράφει η Πιλάρ Μπονέτ στην Ελ Παΐς, μασκοφόροι αξιωματούχοι έκαναν έφοδο την περασμένη εβδομάδα στα γραφεία της «Μνήμης» στην Πετρούπολη και κατέσχεσαν χιλιάδες έγγραφα που σχετίζονται με τη σταλινική περίοδο. Οι ξένοι ιστορικοί υπέγραψαν ένα κείμενο με το οποίο ζητούν την επιστροφή τους. Δύσκολα θα εισακουστούν.