Σάββατο, Δεκεμβρίου 20, 2008

Σημασία έχει η ατομική ευθύνη




Στον Τζόναθαν Λίτελ δεν αρέσει η λέξη «κακό». Ο απλός δολοφόνος, ο ψυχωσικός που κάνει τρομερά πράγματα επειδή τρομερά πράγματα περνούν από το μυαλό του έχει αστυνομικό, ενδεχομένως και ψυχαναλυτικό, ενδιαφέρον. Αλλά δεν έχει καμιά σχέση με εκείνον που σκοτώνει στο όνομα της κυβέρνησής του. Ο τελευταίος, που τον συναντάμε στη Γερμανία, στη Ρουάντα, στο Ιράκ ή στη Βοσνία, είναι ένας «κανονικός» άνθρωπος που μετέχει και υπακούει σε ένα μεγάλο γραφειοκρατικό θεσμό. Βασανίζει, βιάζει ή σκοτώνει επειδή πιστεύει είτε ότι είναι σωστό είτε ότι είναι δίκαιο.

Ο συγγραφέας των Ευμενίδων δεν κάνει σύγκριση ανάμεσα στο Ολοκαύτωμα και τον Πόλεμο του Ιράκ. Δεν παρομοιάζει τον Χίτλερ με τον Μπους. Αυτό που συγκρίνει είναι οι διαδικασίες που οδηγούν τα άτομα να κάνουν τρομερά πράγματα. Και το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει- όπως λέει σε συνέντευξή του στο περιοδικό Λ΄ Εσπρέσσο - είναι ότι από ψυχολογική άποψη δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στον Αμερικανό στρατιώτη που διαπράττει αγριότητες στο Ιράκ, στον Ρώσο στρατιώτη που επιδίδεται σε βιαιοπραγίες στη Γεωργία και στον Γερμανό στρατιώτη που στέλνει Εβραίους στους θαλάμους αερίων. Όλοι τις κυβερνήσεις τους υπηρετούν. Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι η χώρα του ή η κυβέρνησή του κάνει αυτό που πρέπει. Με τον ίδιο τρόπο σκέφτονταν στην εποχή τους και οι Σταυροφόροι: σκότωναν επειδή πίστευαν ότι αυτό περίμενε από εκείνους ο Θεός.

Όταν μια χώρα πηγαίνει σε πόλεμο, συνεχίζει ο Λίτελ, οι στρατιώτες δεν είναι τίποτα περισσότερο από στρατιώτες. Και δεν έχει καμιά σημασία γιατί ξέσπασε ο πόλεμος ή τι συμφέροντα υπηρετεί η χώρα. Ο στρατιώτης από το Αμβούργο το 1939 ή το 1940 δεν βρισκόταν σε καλύτερη θέση για να κρίνει αυτό που έκανε ο Χίτλερ από τον Αμερικανό στρατιώτη που σήμερα κρίνει την πολιτική του Μπους. Η πολιτική σκέψη στην οποία στηρίχθηκε η προσπάθεια εξαφάνισης όλων των Εβραίων από προσώπου γης είναι βέβαια μοναδική και δεν μπορεί να συγκριθεί με οποιαδήποτε άλλη. Από την πλευρά του στρατιώτη, όμως, μικρή διαφορά έκανε αν σκότωνε Εβραίους, Πολωνούς ή Λευκορώσους. Και τους σκότωνε κάθε μέρα για χιλιάδες διαφορετικούς λόγους. Συνολικά, οι Γερμανοί σκότωσαν περισσότερους κατοίκους της Σοβιετικής Ένωσης από Εβραίους: κάπου 20 εκατομμύρια ψυχές. Χάθηκε ένας στους τέσσερις Λευκορώσους, από τους οποίους λιγότεροι από τους μισούς ήταν Εβραίοι.

Ποια είναι λοιπόν η ευθύνη, αν υπάρχει, του απλού στρατιώτη; «Είναι μια δύσκολη ερώτηση. Δεν είναι δυνατόν να συλλάβει κανείς, να δικάσει και να καταδικάσει τους υπεύθυνους για τον θάνατο 20 εκατομμυρίων ανθρώπων. Αυτό που μένει λοιπόν είναι η ατομική ευθύνη. Πολλοί από εκείνους τους στρατιώτες δικαιολογούνται λέγοντας ότι βρίσκονταν σε πόλεμο. Και ότι στον πόλεμο έτσι συμπεριφέρεσαι».

8 Comments:

At 20/12/08 6:59 μ.μ., Blogger Gabriel said...

Περιττό κύριε Μητσό είναι να πω, πως η άποψη του κυρίου αυτού, είναι ολόκληρη η θεώρηση των πατέρων της εκκλησίας εδώ και 1800 χρόνια, περί του κακού ή αλλιώς του μη όντος. Είναι αστοχία περί του αγαθού. Λανθάνει ο πράττων, νομίζοντας ότι πράττει το ορθό και αγαθό.

 
At 21/12/08 3:59 μ.μ., Blogger sombraluz said...

Αν αλλάξετε τη λέξη ατομική με τη λέξη προσωπική ίσως φωτίσετε αλλιώς την ερώτησή σας. Η έλλειψη ευθύνης συνδέεται με την έλλειψη προσώπου ως οντολογία.
Αυτό δεν είναι που βλέπουμε γύρω μας; Κι ας λέμε ότι δεν είμαστε σε πόλεμο.

 
At 26/12/08 4:22 μ.μ., Blogger ROKOS said...

Θα ήθελα να πω κάτι. Λένε ότι οι νέοι πάσχουν σήμερα γιατί δεν τους αφήσαμε -παρακαταθήκη- έναν όμορφο κόσμο, με αξίες, έναν όμορφο τρόπο να ζεις, η κοινωνία είναι σκατά, δεν υπάρχει αγάπη, ανιδιοτέλεια κλπ. Γιατί αγαπητέ νέε μου εγώ σε άλλο κόσμο μεγάλωσα; (Είμαι γονιός). Οι δικοί μου οι γονείς με άλλες αξίες και με περισσή αγάπη με μεγάλωσαν; Ακριβώς γι' αυτό λοιπόν, (και επειδή είμαι σκεπτόμενος άνθρωπος) αποφάσισα να μην γίνω σαν αυτούς. Και από τότε που με θυμάμαι προσπαθώ -με καθημερινή προσπάθεια- και διαφυλάσσω τα σωστά μου, τις αξίες μου. Θέλεις σκοπό και όραμα; Ιδού: γίνει το αντίθετο από αυτό που γίνανε οι άλλοι και δεν σου αρέσει.

Και μην ακούω "τι να το κάνω να παραμείνω εγώ αγνός όταν κανείς δεν το καταλαβαίνει", γιατί φίλε μου όλοι περιμένουν από τους άλλους να αρχίσουν. Ή θέλεις όραμα κι αξία ή μείνε στην επιφανειακή ζωούλα σου και μην διαμαρτύρεσαι.

Επίσης, συνομιλώντας με άπειρους ανθρώπους που "κατά βάθος" δεν είναι πονηροί, δεν φοβούνται και αφήνονται να ζήσουν, πιστεύουν ("κατά βάθος") στις ανθρώπινες σχέσεις και στο μοιράζομαι, δεν είναι υλιστές, επιφανειακοί τύποι, πιστεύουν λοιπόν, ότι η ζωή τους κάνει, δεν είναι έτσι.. (Κρίνοντας εξ ιδίων τα αλλότρια να πω:) Δεν μπορείς να είσαι κάτι άλλο από αυτό που είσαι, αν ήσουν δεν θα μπορούσες να μην είσαι το άλλο. Εγώ τουλάχιστον γι' αυτό δεν μπορώ να "προσαρμοστώ" -παρότι αρκετές φορές, από κούραση, προσπάθησα να γίνω ένα με το συρμό. Δεν είναι η σπουδαιότητα των αξιών -άλλωστε για όλους είναι σπουδαία τα σπουδαία, δεν βλέπω κάτι να τους πιέζει να τα διασφαλίσουν- δεν μπορώ να μην τις ακολουθώ, γιατί αυτή είμαι εγώ. Δεν μπορώ να είμαι κάτι άλλο.

Ένα τελευταίο και κλείνω το "διάγγελμα", στις σπάνιες φορές που βλέπω τηλεόραση άκουσα έναν νεαρό, γύρω στα 17, να μιλάει για κάποια χρήματα που μάζεψε το σχολείο του για την UNISEF. Είπε λοιπόν ο 17 ετών νεαρός: "για μένα ήταν ολόκληρο το χαρτζιλίκι μου, ενώ θα έπρεπε χρήματα να δίνουν οι κυβερνήσεις". (...) "εύχομαι τουλάχιστον τα χρήματα που μαζέψαμε να πάνε σ' αυτούς που τα έχουν ανάγκη". Πραγματικά δεν ντρέπομαι που έχουμε καταντήσει έτσι σαν κοινωνία (πότε δηλαδή ήταν καλύτερη;), το πραγματικά θλιβερό στην προκειμένη είναι ότι το παιδί βλέπει με αυτά τα μάτια τα πράγματα.

Είναι στο χέρι σου ν' αφήσεις την καρδιά σου αμόλυντη, αγνή, όλο αγάπη και αισιοδοξία. Κανείς δεν σου βάζει το μαχαίρι στο λαιμό. Εσύ επιλέγεις τι θέλεις να 'σαι.

(Το κείμενο αυτό το έστειλα σε πολλά blogs. Επειδή δεν έχουμε έδρα να μιλάμε δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουμε).

 
At 27/12/08 11:07 π.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

"Που είναι λοιπόν η ευθύνη;"
Μα που αλλού, στους άνδρες τους χαζούς, οι δε γυναίκες είναι θύματα, το λές τρανταχτά στη φωτογραφία, σημασία έχει ο "πόλεμος" και η σύγκρουση τους,"να καταρεύσει ο ανδρικός πολιτισμός να έρθει ένας άλλος."
Καλύτερα όμως η ανοιχτή διαβούλευση παρά η υπόγεια, άν όλοι θέλουμε τη διαπραγμάτευση και γιατί το ποτάμι δε γυρίζει πίσω σε ιέρειες αποκλειστικά θηλυκές.

 
At 27/12/08 11:42 π.μ., Blogger salvatore1789 said...

Όποιος έχει πάει στρατιώτης - και μάλλον όχι οι σχολιάζοντες - αντιλαμβάνεται αν έχει έστω και λίγο μυαλό ότι οι συλλογική ευθύνη του στρατού είναι μια πολύ καλή αυλαία για να καλύψει από κάτω όλα τα εγκλήματα της ανθρωπότητας. Το θέμα είναι να μην προσωποποιείται η ευθύνη, ηθική και λογική....

 
At 28/12/08 9:11 μ.μ., Blogger ΤΑΣΟΣ said...

" Mόνο ως ελεύθερο ον ο άνθρωπος ευθύνεται γιά τις πράξεις του και τα εγκλήματά του".

 
At 31/12/08 10:30 μ.μ., Blogger Μαύρο πρόβατο said...

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΜΙΧΑΛΗ!!
Ο,ΤΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΓΙΑ ΤΟ 2009!!

 
At 2/1/09 10:28 π.μ., Blogger Μιχάλης Μητσός said...

Γεια σου Μαυροπρόβατε, χρόνια πολλά! Να'μαστε καλά, να πειράζουμε τον Αθήναιο.

 

Δημοσίευση σχολίου

<< Home