Η εκδίκηση της ποίησης

Το να προτιμάς την ποίηση από την πρόζα είναι, ας πούμε, σαν να προτιμάς το σκάκι από την ντάμα. Αυτό δεν σημαίνει κατ’ανάγκη ότι ανήκεις σε μια αριστοκρατική μειοψηφία: δεκάδες εκατομμύρια Ρώσοι παίζουν σκάκι. Είναι αλήθεια όμως ότι ένα ποίημα είναι συνήθως πιο πολύπλοκο από ένα διήγημα. Και γι’αυτό αποτελεί πάντα ευχάριστη έκπληξη όταν η ποίηση έρχεται ξαφνικά στο προσκήνιο. Η όταν διαπιστώνεται ότι ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης σαν το Twitter, που θεωρείται σύμβολο της σύντομης και βιαστικής γραφής, χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για την αποστολή στίχων.

Η Ρεπούμπλικα μιλά για την «εκδίκηση της ποίησης». Και για να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό της, παραθέτει δύο αριθμούς. Είκοσι χιλιάδες αντίτυπα έχει πουλήσει μέχρι στιγμής στην Ιταλία η ανθολογία ποιημάτων του σουηδού Τούμας Τρανστρέμερ, που ήταν άγνωστος στο ευρύ κοινό μέχρι να τιμηθεί τον περασμένο Οκτώβριο με το βραβείο Νόμπελ. Εξήντα χιλιάδες αντίτυπα, και οκτώ εκδόσεις, έχει πετύχει από την πλευρά της μια μεταθανάτια ανθολογία ποιημάτων της Βισουάβα Σιμπόρσκα, κι ας είναι τόσο δύσκολο να προφέρει κανείς το όνομά της. Όπως λέει ο Ρομπέρτο Καλάσο, διευθυντής του εκδοτικού οίκου Adelphi από τον οποίο κυκλοφόρησε η συγκεκριμένη ανθολογία, οι αναγνώστες ποίησης είναι άνθρωποι που διαβάζουν πάντα ποίηση. Η Σιμπόρσκα κατάφερε όμως να προσελκύσει αμύητους, ανθρώπους που ανακάλυπταν στα ποιήματά της πράγματα που σκέφτονταν πρώτη φορά. Κι αυτό, σε μια χώρα που διαβάζει γενικά λίγο - και ποίηση ακόμα λιγότερο.

Μεγάλη επιτυχία έχει και το περιοδικό Poesia, το οποίο εκτός από τα μηνιαία του τεύχη δημοσιεύει καθημερινά στην ιστοσελίδα του και το ποίημα της ημέρας. Τις τρεις τελευταίες ημέρες έχουν κατά σύμπτωση την τιμητική τους ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο Κώστας Καρυωτάκης και ο Γιάννης Ρίτσος. Σε μια περίοδο που η Ευρώπη μας κοιτάζει με κάτι ανάμεσα σε περιφρόνηση και συμπόνια, είναι κι αυτό μια παρηγοριά.

Ποιο είναι λοιπόν το μυστικό της ποίησης; Πώς εξηγείται η ορμητική εισβολή της σε ένα τοπίο που κυριαρχείται από λέξεις όπως χρεοκοπία, λιτότητα και ανεργία; Ισως η απάντηση να βρίσκεται στη σχέση της με τον έρωτα. «Η ποίηση γίνεται σ’ένα κρεβάτι, όπως ο έρωτας», έγραφε ο Αντρέ Μπρετόν σε ένα από τα υπερρεαλιστικά του ποιήματα. Στο κρεβάτι αποκαλύπτει ότι γράφει και ένας άλλος από τους αγαπημένους ποιητές της στήλης, ο σερβικής καταγωγής αμερικανός Τσαρλς Σίμιτς. Πηγαίνει ταξίδια, κι αντί να επισκεφθεί τα μουσεία ή τα μνημεία, κρεμάει έξω από την πόρτα του δωματίου του ένα «Μην ενοχλείτε», ξαπλώνει στο κρεβάτι και γράφει. Του έχει μείνει από μικρός – γράφει στη Ρεπούμπλικα – όταν έκανε τον άρρωστο επειδή δεν είχε διαβάσει τα μαθήματά του και η μητέρα του τον άφηνε να μείνει στο κρεβάτι.

Εντάξει, αυτό δεν έχει μεγάλη σχέση με τον έρωτα. Αλλά η παρομοίωση, θα το παραδεχθείτε, έχει ενδιαφέρον.