H αντικειµενικότητα δεν υπάρχει

«Ποιος ήταν ο Μλάντιτς; Μην κάνετε αυτή την ερώτηση σε µας τους Βόσνιους. Είναι σαν να ρωτάτε έναν Εβραίο ποιος ήταν ο Αϊχµαν. Ο Μλάντιτς είναι το απόλυτο κακό, αντιπροσωπεύει όλα όσα µισώ περισσότερο στη ζωή µου, τον εθνικισµό, τον φασισµό».

Ο 42χρονος Ντάνις Τάνοβιτς δεν είναι αυτό που θα λέγαµε «ένας αντικειµενικός παρατηρητής». Είκοσι τριών ετών όταν ξέσπασε ο πόλεµος, ακολούθησε τον βοσνιακό στρατό ως µέλος ενός κινηµατογραφικού συνεργείου και όταν τελείωσαν οι µάχες γύρισε την ταινία Nο Man’s Land, που το 2001 κέρδισε το βραβείο σεναρίου στις Κάννες και στη συνέχεια το Οσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας. Υστερα έφυγε για τη Γαλλία και το Βέλγιο, για να επιστρέψει το 2007 στο Σαράγεβο, να ιδρύσει ένα νέο κόµµα και να αγωνιστεί κατά της πολιτικής διαχωρισµού µε βάση την εθνικότητα. Αντικειµενικός λοιπόν δεν είναι, ούτε θέλει να είναι. «Η αντικειµενικότητα δεν υπάρχει, είµαστε όλοι υποκειµενικοί», λέει στην «Κοριέρε ντέλα Σέρα». «Και το να είσαι υποκειµενικός είναι ο µόνος τρόπος να παραµένεις ανθρώπινος, να αφηγείσαι έναν πόλεµο. Από την αντικειµενικότητα, προτιµώ λοιπόν την εντιµότητα και τη δικαιοσύνη».

Είναι εύκολο να µιλάς σε έναν δυτικό πολίτη για το τεκµήριο αθωότητας κάθε κατηγορουµένου. Ο Ράτκο Μλάντιτς δεν είναι σφαγέας, είναι κατηγορούµενος για σφαγή. Ο Ράντοβαν Κάρατζιτς το ίδιο. Ο Σλόµπονταν Μιλόσεβιτς θα παραµένει αιωνίως κατηγορούµενος, αφού πέθανε προτού καταδικαστεί (ή αθωωθεί) από το ∆ιεθνές ∆ικαστήριο της Χάγης. Κακώς οι Τάιµς γράφουν στο χθεσινό τους πρωτοσέλιδο για τον «χασάπη της Βοσνίας» και η Λιµπερασιόν εικονογραφεί όλη τη δική της πρώτη σελίδα µε πτώµατα από τη Σρεµπρένιτσα. Πηγαίνετε να το πείτε όµως αυτό στους Βόσνιους. Πηγαίνετε να το πείτε στους κατοίκους του Σαράγεβο, που πολιορκούνταν, βοµβαρδίζονταν και σφάζονταν από τις σερβικές δυνάµεις επί σχεδόν τέσσερα χρόνια, από το 1992 ώς το 1995 («Κάντε τους τα µυαλά κάρβουνο!», είχε πει ο Μλάντιτς στην αρχή αυτής της πολιορκίας). Πηγαίνετε να το πείτε στις µανάδες, τις γυναίκες και τις κόρες των 8.000 ανδρών που εκτελέστηκαν µεθοδικά τον Ιούλιο του 1995 στη Σρεµπρένιτσα, έναν «ασφαλή θύλακα» που προστάτευαν ολλανδοί κυανόκρανοι…

Ο Ντάνοβιτς συµφωνεί ότι ένας από τους λόγους που η Βοσνία δεν µπορεί να σταθεί στα πόδια της είναι ότι εξακολουθεί να βλέπει τον εαυτό της στον ρόλο του θύµατος. «Είναι αλήθεια ότι το να επιµένεις στο τραύµα δεν βοηθάει, ότι τα παιδιά δεν πρέπει να µεγαλώνουν εν µέσω µιας θυµατολατρίας. Εγώ όµως δεν µπορώ να µην είµαι µε την πλευρά των θυµάτων: καταλαβαίνω τις γυναίκες που έχασαν τους γιους τους, που είδαν τα σπίτια τους να καίγονται, τα ζώα τους να τα ρίχνουν στη φωτιά».

Κι εµείς δεν µπορούµε να πάρουµε τα µάτια µας από αυτή τη φωτογραφία, όπου ο Μλάντιτς διαβεβαιώνει ένα αγόρι της Σρεµπρένιτσα πως κανείς δεν θα το πειράξει…