Οι αναγνώσεις της Ιστορίας

Υπάρχει µια συνωµοσιολογική ανάγνωση της Ιστορίας. Την ακούει κανείς στο καφενείο, στο λεωφορείο και σε µερικούς ραδιοφωνικούς σταθµούς. Ο Κωστάκης κι ο Γιωργάκης έστησαν την κρίση για να πουλήσουν την Ελλάδα στους ξένους. Ο πόλεµος στη Λιβύη έγινε επειδή ο Καντάφι ήταν έτοιµος να δώσει τα πετρέλαιά του στους Ρώσους και τους Κινέζους. Οι Αµερικανοί ήξεραν πάντοτε τις κινήσεις του µπιν Λάντεν, αλλά δεν έκαναν τίποτα γιατί στην πραγµατικότητα δεν έπαψε ποτέ να είναι «δικός τους». Αρµόδιοι γι’ αυτούς που πιστεύουν τέτοια πράγµατα είναι οι ψυχαναλυτές.

Υπάρχει η πιο ψαγµένη ανάγνωση: θα µπορούσαµε να τη συµπυκνώσουµε στη φράση «εµείς δεν τρώµε κουτόχορτο» ή, ακόµη παραστατικότερα, «εµείς δεν είµαστε Αµερικανάκια». Οπως είναι φυσικό, εδώ κυριαρχεί ο αντιαµερικανισµός – ή, εν πάση περιπτώσει, ο αντιιµπεριαλισµός. Ολοι οι πόλεµοι γίνονται για το πετρέλαιο. Ολες οι κρίσεις αποβαίνουν προς όφελος του κακού καπιταλισµού (αν δεν οργανώνονται από τον ίδιο για να αυξήσει τα κέρδη του). Οι µυστικές υπηρεσίες γνώριζαν για τις προετοιµασίες της 11ης Σεπτεµβρίου αλλά δεν έκαναν τίποτα γιατί έψαχναν ευκαιρία να εξαπολύσουν επίθεση εναντίον των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Οι Αµερικανοί σκότωσαν τον µπιν Λάντεν για να του κλείσουν το στόµα. Ολες οι εφηµερίδες λένε ψέµατα. Η µελέτη της προσέγγισης αυτής είναι αρµοδιότητα µάλλον των κοινωνιολόγων.

Πιο απαιτητική, άρα πιο δύσκολη, και σίγουρα πολύ λιγότερο πιασάρικη είναι η ψύχραιµη ανάγνωση των γεγονότων. Η ανάγνωση αυτή στηρίζεται βασικά στα στοιχεία που προέρχονται από έγκυρες και αξιόπιστες πηγές. ∆εν είναι ροµαντική: αναγνωρίζει τη µεγάλη βαρύτητα των συµφερόντων στην άσκηση της πολιτικής, έχει ακούσει τον όρο «ρεαλπολιτίκ», αλλά δεν τον ταυτίζει αναγκαστικά µε την υποκρισία. Φυσικά, ο Καντάφι και ο Ασαντ υπήρξαν σύµµαχοι της ∆ύσης, αλλά αυτό δεν σηµαίνει ότι µπορούν να σφάζουν ανενόχλητοι τους λαούς τους. Η προσέγγιση αυτή δεν είναι ούτε κυνική: εκτός από τα συµφέροντα, υπάρχουν και οι άνθρωποι. Οι πυροσβέστες που έκλαιγαν όταν έγινε γνωστός ο θάνατος του µπιν Λάντεν και οι νέοι που χόρευαν στο Ground Zero µε τη µουσική του Μπρους Σπρίνγκστιν δεν γιόρταζαν µια επιχείρηση εκδικητικού χαρακτήρα: τιµούσαν τη µνήµη των 3.000 χαµένων της 11ης Σεπτεµβρίου. Η εξόντωση του εγκεφάλου εκείνης της µαζικής δολοφονίας ήταν µια επιχείρηση που σχεδιάστηκε µεθοδικά µε εντολή της αµερικανικής κυβέρνησης και εκτελέστηκε άψογα από εκπαιδευµένους κοµάντο µε στόχο την απόδοση δικαιοσύνης και την κάθαρση. Θα ήταν καλύτερα να έχει συλληφθεί ζωντανός ο ιδρυτής της αλ-Κάιντα και να προσαχθεί σε δίκη; Ισως. Αλλά, πρώτον, δεν ήταν εύκολο. ∆εύτερον, θα υπήρχε πάντα ο κίνδυνος τροµοκρατικών επιθέσεων ή συλλήψεων οµήρων µε αίτηµα την απελευθέρωσή του.

Ηρθε τώρα ο καιρός να τελειώσει ο πόλεµος στο Αφγανιστάν και να κλείσει το Γκουαντάναµο. Οι έξαλλοι θα ανακαλύψουν νέα συµφέροντα, οι ψύχραιµοι θα αναστενάξουν µε ανακούφιση.