Μεγαλώνοντας στην Τρίπολη

Αν θέλουµε να κατανοήσουµε τη Ρωσία του 19ου αιώνα, θα διαβάσουµε το «Πόλεµος και Ειρήνη» του Τολστόι. Αν δεν µας πείθουν τα κλισέ για τη «µεγαλύτερη δηµοκρατία στον κόσµο» – την Ινδία – και θέλουµε πραγµατικά να µάθουµε για την εκµετάλλευση των φτωχών στη χώρα αυτή, θα διαβάσουµε τον «Λευκό Τίγρη» του Αραβίντ Αντίγκα (εκδ. Μοντέρνοι Καιροί). Αν θέλουµε να νιώσουµε την οργή των Αιγυπτίων για τα 40 χρόνια του Μουµπάρακ, θα διαβάσουµε το «Μέγαρο Γιακουµπιάν» του Αλάα Αλ Ασουάνι (εκδ. Πόλις). Κι αν µας ενδιαφέρειη αληθινή φύση του καθεστώτος του Καντάφι, θα διαβάσουµε το «Στη χώρα των ανδρών» του Χισάµ Ματάρ (εκδ. Ινδικτος).

Ο Ματάρ γεννήθηκε πριν από σαράντα χρόνια στη Νέα Υόρκη από λίβυους γονείς, αλλά πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Τρίπολη. Ο πατέρας του, ένας πρώην διπλωµάτης, ήταν σφοδρός αντίπαλος του Καντάφι και συνέχισε την αντικαθεστωτική του δράση στο Κάιρο, όπου η οικογένεια κατέφυγε το 1980. Το 1986, ο Ματάρ εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο. Και τέσσερα χρόνια αργότερα έµαθε από τη µητέρα του ότι πράκτορες των αιγυπτιακών µυστικών υπηρεσιών απήγαγαν τον πατέρα του από το σπίτι του και τον παρέδωσαν στους Λίβυους. Από τότε έχασετα ίχνη του. Για χρόνια πίστευε ότι ήταν ένα από τα 1.270 θύµατα της σφαγής στις φυλακές Αµπού Σάλιµ της Τρίπολης, το 1996. Αλλά πριν απόµερικούς µήνες κάποιος του είπε ότι τον είδε ζωντανό το 2002 σε µια µυστική πολιτική φυλακή της Τρίπολης.

Το βιβλίο του εκδόθηκε στο Λονδίνο το 2006, αλλά η δράση του τοποθετείται στην Τρίπολη το καλοκαίρι του 1979. Αφηγητής είναι ο 9χρονος Σουλεϊµάν, που µια µέρα βλέπει τον πατέρα του να συλλαµβάνεται από µυστικούς αστυνοµικούς. Μαθαίνει έτσι από πρώτο χέρι τονχαρακτήρα του ολοκληρωτισµού, στη συνέχεια όµως αρχίζει να θέτει ερωτήµατα για τον εαυτό του, προδίδει τον καλύτερο φίλο του, το µετανιώνει, προδίδει τη µητέρα του, το µετανιώνει, προδίδει τον καλύτερο φίλο του πατέρα του, και είναι βέβαιο ότι υπό άλλες συνθήκες θα πρόδιδε ακόµη και τον πατέρα του. Οπως γράφουν οι «Τάιµς», είναι ένα βιβλίο για τη σχέση του καθενός από µας µε τον πατέρα του. Μαζί µε το επόµενο βιβλίο του συγγραφέα όµως, την «Ανατοµία µιας εξαφάνισης» που κυκλοφόρησε την περασµένη Πέµπτη, αποτελούν τη σηµαντικότερη απάντηση που έχει δώσει µέχρι τώρα η τέχνη στο τραύµα της αραβικής δικτατορίας.

Ο Ματάρ δεν είναι πολύ αισιόδοξος. Οταν ξέσπασαν οι ταραχές στην Τυνησία, έσπευσε να διαχωρίσει τις δύο χώρες, λέγοντας ότι στη Λιβύη δεν επιτράπηκε ποτέ να αναπτύξει σοβαρούς θεσµούς. Τώρα εκφράζει τη βεβαιότητα ότι ο Καντάφι τελείωσε.«Το ερώτηµα», είπε στη βρετανική εφηµερίδα, «είναι πόσους ανθρώπους θα σκοτώσει πριν φύγει».