Το καθήκον της προστασίας

Η καλύτερη έκβαση της εξέγερσης στη Λιβύη θα ήταν χωρίς αµφιβολία να φύγει «σήµερα» (όπως έλεγε τις προάλλες η Χίλαρι Κλίντον) ο συνταγµατάρχης Καντάφι: οι Λίβυοι θα απαλλάσσονταν από έναν ηµιπαράφρονα δυνάστη, οι ∆υτικοί θα έχωναν κάτω από το χαλί όλα τα deals που έκαναν µαζί του και θα έπαιρνε τη σειρά της η επόµενη εξέγερση. Τα πράγµατα όµως δεν φαίνεται να εκτυλίσσονται έτσι. Ο Καντάφι όχι µόνο δεν φαίνεται διατεθειµένος να αποχωριστεί σύντοµα την εξουσία, αλλά πιστεύει σοβαρά ότι µπορεί να συντρίψει την εξέγερση µε τα αεροπλάνα του, τις επαναστατικές του επιτροπές και τους µισθοφόρους του. Αυτό στερεί τη ∆ύση από το προνόµιο που είχε στις περιπτώσεις της Τυνησίας και της Αιγύπτου – να παρακολουθεί όλο θαυµασµό τους «Αραβες Γκάντι» – και την αναγκάζει να αναλάβει κάποιας µορφής δράση. Μέχρι πού µπορεί να φτάσει όµως αυτή η δράση;

Ας ξεκινήσουµε από µερικές βεβαιότητες. Πρώτον, οι οικονοµικές κυρώσεις, οι απαγορεύσεις των ταξιδιών και οι απειλές για παραποµπή στελεχών του καθεστώτος Καντάφι στο ∆ιεθνές Ποινικό ∆ικαστήριο δεν έχουν άµεσες επιπτώσεις στο πεδίο των µαχών. ∆εύτερον, η άµεση στρατιωτική επέµβαση στη Λιβύη θα είχε µεγάλο κόστος σε ανθρώπινες ζωές και θα δικαίωνε τον ισχυρισµό του λίβυου δικτάτορα ότι η ∆ύση θέλει να βάλει χέρι στα πετρέλαια της χώρας. Τρίτον, ακόµη και η επιβολή µιας ζώνης απαγόρευσης των πτήσεων έχει πολλά προβλήµατα, όχι µόνο επειδή δεν συµφωνούν µε αυτήν η Ρωσία και η Κίνα, αλλά και επειδή – όπως είπε ο αµερικανός υπουργός Αµύνης – ένα τέτοιο µέτρο προϋποθέτει τον βοµβαρδισµό στρατηγικών εγκαταστάσεων της χώρας.

Πριν από δέκα χρόνια, µια ανεξάρτητη διεθνής επιτροπή επεξεργάστηκε την ιδέα του «καθήκοντος προστασίας» και θέσπισε έξι κριτήρια που καθορίζουν κατά πόσο µια στρατιωτική επέµβαση είναι αναγκαία: δίκαιη εξουσία, δίκαιη αιτία, δίκαιη πρόθεση, έσχατη λύση, ανάλογα µέσα, λογική προοπτική. Τα τρία πρώτα κριτήρια ίσως υπό ορισµένους όρους να πληρούνται. Το τέταρτο, προς το παρόν όχι.Το πέµπτο και το έκτο υπονοµεύονται από τα ιστορικά προηγούµενα, είτε πρόκειται για το Κόσοβο είτε για το Ιράκ ή το Αφγανιστάν. Τα δεδοµένα θα αλλάξουν αν ο Καντάφι διασχίσει την «κόκκινη γραµµή». Οπως λέει στη «Λιµπερασιόν» ο αµερικανός ειδικός για την περιοχή Ουέιν Ουάιτ, αυτό θα συµβεί αν ο Καντάφι χρησιµοποιήσει µαζικά την αεροπορία του για να βοµβαρδίσει τους εξεγερµένους, αν εξαπολύσει µια µεγάλη χερσαία επίθεση ή αν χρησιµοποιήσει χηµικά όπλα που ενδέχεται να διαθέτει ακόµη. Μέχρι τότε η ∆ύση θα πρέπει να περιοριστεί στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Ισως και στον εξοπλισµό των ανταρτών, εφόσον χρειαστεί και εφόσον το ζητήσουν.

Στο µεταξύ, τίποτα δεν εµποδίζει τους διανοούµενους να τσακώνονται από τις στήλες των εφηµερίδων για το αν υπάρχει, και τι ακριβώς σηµαίνει, «φιλελεύθερη επέµβαση».