Ποίηση σηµαίνει απελευθέρωση

Ο ροµαντικός ποιητής Γουσταύο Αδόλφο Μπέκερ έλεγε ότι η ποίηση είναι λέξη, και η λέξη είναι γυναίκα. «Τι είναι η ποίηση; Με ρωτάς/ ενώ καρφώνεις τα γαλάζια µάτια σου/ στα δικά µου./Τι είναι η ποίηση..!Και µε ρωτάς;/ Εσύ είσαι η ποίηση!» («ΓΑΜ, ποιήµατα», µετάφραση Ελένης ∆ηµάκου, Εκδόσεις Κουλτούρα). Ο Μπέκερ ήταν βέβαια Ισπανός, και στα ισπανικά – όπως και στα ελληνικά– η λέξη είναι θηλυκού γένους, αντίθετα µε τα γαλλικά, όπου είναι αρσενικού γένους, και τα αγγλικά, όπου είναι ουδέτερη. Να ένα ακόµη κοινό µας σηµείο µε τους Ισπανούς και τους Λατινοαµερικάνους.

Με αφορµή τη συµπλήρωση χιλίων τευχών του Babelia, του πολιτιστικού ενθέτου της «Ελ Παΐς», ο 80χρονος αργεντίνος ποιητής Χουάν Χέλµαν αναρωτιέται τι έχει συµβεί στην παγκόσµια ποίηση τα τελευταία είκοσι χρόνια. Τα γνωστά: ο έρωτας, ο πόνος, η παιδική ηλικία, η θάλασσα, ο θάνατος, η µνήµη και η λήθη, το τοπίο, κάποιος ποταµός, δηµιουργούν στον ποιητή την ανάγκη να κλειστεί στον εαυτό του για να καταλάβει πράγµατα που άφησε ανεξήγητα η έκπληξή του από τόση εγκαταλελειµµένη οµορφιά. Ο ποιητής δεν δίνει απαντήσεις. Μέχρι το τέλος της ζωής του εξετάζει τις αόρατες πτυχές της πραγµατικότητας, κι αυτές δεν του δίνουν απαντήσεις.

Ενας αρχαίος αραβικός µύθος λέει ότι ο ποιητής είναι κάποιος που τον κατασκευάζει κάθε νύχτα ένας δαίµονας, και του ζητά να ξεριζώσει από τη γλώσσα αυτά που η γλώσσα αρνείται να πει. Η αποστολή αυτή είναι δύσκολη και ο ποιητής επιµένει γιατί δεν µπορεί να κάνει διαφορετικά. Ελπίζει πως η φαντασία θα βρει στην καθηµερινή εµπειρία µια σωστή έκφραση και πως οι τρεις µαζί θα µπορέσουν µε ένα θαυµατουργό τρόπο να ζήσουν αρµονικά. Οπως λέει και ο Ντύλαν Τόµας, ο ποιητής επιµένει στη δουλειά του µε την ελπίδα ότι θα συµβεί µια µέρα ένα θαύµα.

Μπορεί να παρακολουθούµε αυτές τις ηµέρες την αρχή ενός τέτοιου θαύµατος στον αραβικό κόσµο; Οι επαναστάσεις της Τυνησίας και της Αλγερίας µπορεί να µην έχουν έναν προφανή ηγέτη, έχουν όµως έναν προφανή ποιητή: τον Τυνήσιο Αµπού αλ-Κασίµ αλ-Σάµπι, που πέθανε πολύ νέος το 1934. Το ποίηµά του «Η δύναµη της ζωής» πρωτοχρησιµοποιήθηκε στην εξέγερση κατά των γάλλων αποικιοκρατών και σήµερα µεταδίδεται διαρκώς από το Αλ Τζαζίρα ξεσηκώνοντας τους νέους της Τύνιδας, του Καΐρου και της Αλεξάνδρειας: «Αν µια µέρα ένας λαός αποφασίσει να ζήσει, η µοίρα θα απαντήσει στο κάλεσµά του. Και η νύχτα του θα αρχίσει τότε να φωτίζεται, και οι αλυσίδες του θα σπάσουν και θα πέσουν».

Πριν από δύο χιλιάδες χρόνια ρώτησαν τον κινέζο ποιητή Κου Γιουάντι είναι η ποίηση. Εκείνος άρχισε να σκέφτεται την απάντηση – και δεν ξαναµίλησε ποτέ. Οι νέες γενιές των Αράβων πιστεύουν ότι τη βρήκαν: ποίηση σηµαίνει απελευθέρωση.