Των απελπισµένων ερωµένη

«Αόρατο χέρι / µάνα της φουσκωµένης ελπίδας, των απελπισµένων ερωµένη!»

Στην αυτοβιογραφία τουο Τζον Στιούαρτ Μιλ γράφει µεταξύ άλλων για την αδυναµία του να «αισθανθεί» την οικονοµία. Από µικρό τον είχαν βοµβαρδίσει µε τη θεωρία ανταποδοτικότητας κόστους του Τζέρεµι Μπένθαµ και είχε παραµελήσει εντελώς τη φαντασία και το συναίσθηµα. Η προσωπική ψυχολογική του µάχη εναντίον του «ηδονιστικού ωφελιµισµού» και ο νευρικός κλονισµός που έπαθε στα είκοσί του – τονίζει – ίσως να είχαν αποτραπεί αν µελετούσε περισσότερο ποίηση.«Περιφρονούσα πλήρως τη θέση της στην ανθρώπινη κουλτούρα ως µέσου για την εκπαίδευση των συναισθηµάτων».

Οικονοµολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Ρούσβελτ του Σικάγου, ο Στίβεν Ζίλιακ υποψιαζόταν από νωρίς ότι τα συµβατικά οικονοµικά µοντέλα δεν µπορούν να εξηγήσουν τις φούσκες, τα κραχ και τις παγκόσµιες ανισότητες. Οταν διάβασε για τη ζωή του Μιλ, ένιωσε ότι βρίσκεται σε σωστό δρόµο. Υστερα έπεσαν στα χέρια του τα βιβλία του αφροαµερικανού ποιητή Εθεριτζ Νάιτ (1931-1991), σύµφωνα µε τον οποίο ο χωρισµός της τέχνης από τη ζωή οφείλεται στον Πλάτωνα. «Εκείνος δίδαξε τη διάκριση µεταξύ ορθού λόγου και συναισθήµατος», είπε σε µια συνέντευξή του. Οµως αυτή η διάκριση διαψεύδεται από τις σύγχρονες επιστηµονικές θεωρίες. Η οµιλία και η αίσθηση, όπως η διδασκαλία και η παρακολούθηση, αποτελούν φυσικές πράξεις που διέπονται από φυσικούς νόµους. «Αν είναι αλήθεια ότι την ώρα που σας µιλάω κινούνται κόκαλα στο εσωτερικό των αυτιών σας»,τόνισε ο Νάιτ στην ίδια συνέντευξη,«αυτό σηµαίνει ότι αγγίζω το σώµα σας µε τη φωνή µου».

Ο ποιητής έκανε τον οικονοµολόγο να αγαπήσει τα χαϊκού. Το ποίηµα µε το οποίο ξεκινά η σηµερινή στήλη (που ήταν αδύνατο να αποδοθεί στα ελληνικά σε 17 συλλαβές) είναι του Ζίλιακ. Και του πρόσφερε τη γέφυρα που έψαχνε ανάµεσα στην οικονοµική επιστήµη και το συναίσθηµα. Οι οικονοµολόγοι – γράφει στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Poetry» –θα είχαν να µάθουν πολλά από τους ποιητές για την ακρίβεια και την αποτελεσµατικότητα, για την αντικειµενικότητα και τη µεγιστοποίηση. Με άλλα λόγια,οι ποιητές θα µπορούσαν να βοηθήσουν στην επιδιόρθωση της οικονοµίας. Είναι άλλωστε φανερό ότι η οικονοµική θεωρία στηρίζεται σε θεωρητικά στρατηγήµατα,ενώ η ποίηση εµπνέεται από την πραγµατική ζωή.

Η θεωρία του «αόρατου χεριού» για παράδειγµα, την οποία υποστήριξαν ο Ανταµ Σµιθ και άλλοι, υποστηρίζει ότι το ελεύθερο εµπόριο µεταξύ ατόµων µε συγκεκριµένα συµφέροντα και εθνών οδηγεί σε υψηλότερο πλούτο και ότι συλλογικές προσπάθειες, όπως η χορήγηση επιδοτήσεων στους φτωχούς ή ενισχύσεων σε ξένες χώρες, φέρνουν τα αντίθετα αποτελέσµατα. Ετσι πορευόµαστε δεκαετίες τώρα. Και σε τι οικονοµία φτάσαµε; Μια ερωµένη των απελπισµένων. ΄