Ο κόκκινος κύκλος

«Οι άνθρωποι που ασκούν την εξουσία δεν ήταν ποτέ τόσο ισχυροί, τόσο πλούσιοι, τόσο αγχωµένοι. Κατά βάθος, τους λυπάµαι…», Τσεν Νταντσίνγκ, ζωγράφος και συγγραφέας.

Δύο αριθµοί µπορούν να περιγράψουν µε ακρίβεια τις αντιφάσεις της σηµερινής Κίνας και δεν έχουν σχέση ούτε µε την οικονοµία της ούτε µε τον στρατό της. Τριακόσιες ταραχές σηµειώνονται κάθε µέρα σε όλη τη χώρα: σ’ αυτές περιλαµβάνονται απεργίες, διαδηλώσεις και άλλες διαµαρτυρίες κατά των τοπικών αρχών και της αστυνοµίας. Πεντακόσια εκατοµµύρια κάτοικοι των πόλεων(σε σύνολο 600 εκατοµµυρίων) έγιναν µέσα σε µια νύχτα, και σχεδόν δωρεάν, ιδιοκτήτες των διαµερισµάτων στα οποία κατοικούν. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι, µαζί µε τους αγρότες που κατέχουν γη, «έχουν κάτι να χάσουν πέρα από τις αλυσίδες τους» αν ξεσηκωθούν µαζικά κατά της διαφθοράς, των αδικιών και των ανισοτήτων.

«Η κατάσταση θυµίζει το τέλος της δυναστείας του Μάο», λέει ο Τσεν στον «Νουβέλ Οµπζερβατέρ», που στο προηγούµενο τεύχος του παρουσίασε ένα πολυσέλιδο αφιέρωµα στην Κίνα. «Οι διοικούντες γνωρίζουν ακριβώς ποια είναι τα προβλήµατα: ανάµεσα στην κορυφή και τον λαό, όµως, υπάρχει ένα τόσο παχύ στρώµα γραφειοκρατίας και διαφθοράς, ώστε κάθε διαταγή που δίνεται από ψηλά είτε δεν εφαρµόζεται είτε φέρνει τα αντίθετα αποτελέσµατα». Οι αρχές θα ήθελαν τον σεβασµό των νόµων από τους τοπικούς αξιωµατούχους. Θα ήθελαν την πάταξη της διαφθοράς και της κακοδιαχείρισης. Υπό έναν όρο όµως: να µην αµφισβητείται το µονοπώλιο του Κοµµουνιστικού Κόµµατος. Το πρόβληµα της σηµερινής Κίνας είναι ότι η κυριαρχία του Κόµµατος και η κυριαρχία του δικαίου είναι δύο πράγµατα ασυµβίβαστα µεταξύ τους. Κι όπως σηµειώνει ένας δικηγόρος, «το καθεστώς προσκρούει σ’ αυτή την αντίφαση όπως η µύγα στο τζάµι».

Η άλλη µεγάλη πρόκληση είναι η µείωση των ανισοτήτων. Το καθεστώς έχει συνειδητοποιήσει ότι πρέπει να αναθεωρήσει το οικονοµικό µοντέλο, και στους δύο κινητήρες της ανάπτυξης που µέχρι σήµερα λειτουργούν καλά – τις εξαγωγές και τιςεπενδύσεις – να προσθέσει έναν τρίτο: την εσωτερική ζήτηση. Για να πειστούν όµως οι Κινέζοι να αρχίσουν να ξοδεύουν, πρέπει να αισθάνονται ασφαλείς απέναντι στην ανεργία, στις αρρώστιες, στα γηρατειά. Κάτι τέτοιο θα προκαλούσε αύξηση του κόστους εργασίας, κι έτσι οι εξαγωγικές βιοµηχανίες δεν το επιτρέπουν.

Με λίγα λόγια, η σταθερότητα προϋποθέτει µια µεταρρύθµιση του συστήµατος που το ίδιο το σύστηµα την υπονοµεύει. «Οσο πολλαπλασιάζονται τα προβλήµατα», λέει ο οικονοµολόγος Βου Τζινγκλιάν, «τόσο ενισχύεται η κρατική εξουσία. Κι όσο περισσότερο ενισχύεται η εξουσία τόσο πολλαπλασιάζονται τα προβλήµατα». Ποιος θα τετραγωνίσει τον κόκκινο κύκλο;