Μια κοινή κληρονοµιά

Υπάρχει κι ένα καλό απ’ όλη αυτή την κρίση. Πως όταν µιλάµε για την Ευρώπη, δεν χασµουριόµαστε πια, δεν αλλάζουµε συζήτηση, αλλά έχουµε άποψη και την εκφράζουµε.

Οι ηγέτες της Ευρώπης λέγονταν κάποτε Ζαν Μονέ, Κόνραντ Αντενάουερ και Αλτσίντε ντε Γκάσπερι. Κανείς δεν θεωρούσε ότι ήταν υπεράνθρωποι. Ούτε ήταν. Οπως γράφει όµως ο διευθυντής του Νουβέλ Οµπζερβατέρ Ζαν Ντανιέλ, οι άνθρωποι αυτοί είχαν τρεις ιδέες. Η πρώτη ήταν ότι πρέπει να αποτραπεί µε οποιοδήποτε τίµηµα ένας καινούργιος πόλεµος. Η δεύτερη, ότι πρέπει να επιδιώκεται κάθε φορά η επιβίωση µιας συµβαλλόµενης χώρας που αντιµετωπίζει προβλήµατα. Και η τρίτη, η πιο σηµαντική και πιο φιλόδοξη, ότι πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για να οικοδοµηθεί ένα σύνολο ελεύθερων χωρών που θα προσφέρουν ένα παράδειγµα στον κόσµο διερευνώντας, και στη συνέχεια εφευρίσκοντας, τους µηχανισµούς που επιτρέπουν την πρόληψη των συγκρούσεων.

Ο Ζακ Ντελόρ δεν έπαψε να το επαναλαµβάνει: χωρίς τα δίδυµα Ντε Γκωλ–-Αντενάουερ, Ζισκάρ-–Σµιτ και Μιτεράν-–Κολ (το δίδυµο Σιράκ-Σρέντερ ήταν µάλλον µια θλιβερή παρένθεση), δύσκολα θα είχαν συµβεί όσα συνέβησαν µέχρι τη Συνθήκη της Λισαβώνας. Σήµερα, η κατάσταση είναι ριζικά διαφορετική. Πρώτον, επειδή λείπουν οι µεγάλοι ηγέτες: η Μέρκελ βάζει τα συµφέροντα της Μεγάλης Γερµανίας πάνω από εκείνα της Ευρώπης, ο Σαρκοζί νοµίζει ότι είναι µια σύγχρονη εκδοχή του Ναπολέοντα και ο Μπερλουσκόνι συµπεριφέρεται σαν να διοικεί την 51η αµερικανική πολιτεία. Δεύτερον, επειδή µια Ευρώπη των 27 είναι πολύ πιο δύσκολο να λειτουργήσει από µια Ευρώπη των 6 ή των 12. Τρίτον, επειδή οι πολιτικοί δεν έχουν πια να απευθυνθούν σε πολίτες, αλλά σε καταναλωτές, που θεωρούν την πολιτική κάτι αναχρονιστικό.

Πώς ορίζουµε σήµερα έναν Ευρωπαίο; Η απάντηση εξαρτά ται από εκείνον που τη δίνει, λέει ο Ντανιέλ. Υπήρχε κάποτε η Ευρώπη των Πανεπιστηµίων, όταν µπορούσες να πας από την Πάδοβα στη Χαϊδελβέργη χωρίς κανείς να σου ζητά χαρτιά. Υπήρχε ο Θερβάντες στην Ισπανία, ο Σαίξπηρ στο Λονδίνο, ο Ραµπελαί και ο Μονταίν στη Γαλλία. Η ζωγραφι κή είχε την έδρα της στην Ιταλία, η µουσική και η φιλοσοφία στη Γερµανία, η ποίηση στη Βρετανία, η λογοτεχνία στη Γαλλία. Αυτό δεν εµπόδιζε βέβαια αυτές τις χώρες να προσαρτούν εδάφη και να εµπλέκονται σε συγκρούσεις, ακόµη και σε πολέµους. Στο τέλος του τρίτου πολέµου ανάµεσα στις πιο χριστιανικές και πιο πολιτισµένες χώρες της Ευρώπης, τη Γαλλία και τη Γερµανία, γεννήθηκε η Ευρώπη. Οχι η Ευρώπη του πολιτισµού ούτε η Ευρώπη των βιοµηχανικών επαναστάσεων, αλλά η Ευρώπη µερικών µεγάλων ανδρών. Αυτή η κοινή κληρονοµιά δεν µπορεί να ξεχαστεί, δεν µπορεί να παραγραφεί, δεν µπορεί να δυσφηµιστεί, ό,τι κι αν κάνουν αυτοί που την πολεµούν.