Δημοκρατική νομιμότητα

«Το πρόβλημα με τους διεθνείς θεσμούς είναι ότι πρέπει όλοι μας να μάθουμε να διοικούμαστε από ξένους».

Η φράση αυτή δεν ανήκει σε κάποιον σύγχρονο φανατικό ευρωπαϊστή, αλλά σ΄ έναν ισπανικής καταγωγής αμερικανό φιλόσοφο και ποιητή που έζησε στο δεύτερο μισό του 19ου και το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, τον Τζορτζ Σανταγιάνα. Ένας σπουδαίος συμπατριώτης του, ο Φερνάντο Σαμπατέρ, θέτει το ζήτημα με παρόμοιο τρόπο. «Η διακυβέρνηση σε παγκόσμια κλίμακα αποτελεί τη μεγάλη πολιτική πρόκληση του 21ου αιώνα», λέει σε συνέντευξή του στο περιοδικό Λ΄ Εσπρέσσο. «Τα κράτη πρέπει να υπόκεινται στη δικαιοδοσία μιας υπερεθνικής κυβέρνησης».

Τέτοιες κουβέντες αποτελούν βέβαια ανάθεμα για όσους ξεσπαθώνουν κατά των «γραφειοκρατών»- της Ευρώπης, των Βρυξελλών ή, ακόμη καλύτερα, των «ισχυρών»- που θέλουν να έχουν λόγο στη διαχείριση της καθημερινότητάς μας. Η παγκοσμιοποίηση, παρατηρεί ο Σαμπατέρ, έχει περιέργως ενισχύσει τους εθνικισμούς, καθώς δίπλα σ΄ αυτόν που βλέπει την αλληλοσύνδεση των πραγμάτων και καταλαβαίνει ότι είναι αδύνατο να δοθούν τοπικές λύσεις στα παγκόσμια προβλήματα υπάρχει εκείνος που φοβάται αυτήν την αλληλοσύνδεση και οχυρώνεται στην κοινότητα. Το κακό είναι ότι οι πολιτικοί προσπαθούν να κερδίσουν τις εκλογές εξυπηρετώντας τα συμφέροντα αυτής της κοινότητας, ακόμη κι αν είναι αντίθετα προς τα συμφέροντα της χώρας και του πλανήτη. Στα τελευταία του βιβλία, ο Τζον Γκαλμπρέιθ έγραφε ότι όλες οι σύγχρονες δημοκρατίες ζουν με τον μόνιμο φόβο της επιρροής των αδαών. Για πολλούς πολιτικούς, όμως, οι αδαείς και οι απαίδευτοι αποτελούν τη δεξαμενή των ψήφων τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Μπερλουσκόνι.

Ας ξεχάσουμε την εθνική ταυτότητα και ας μιλήσουμε καλύτερα για τη δημοκρατική νομιμότητα: αυτήν την έκκληση κάνει ο 62χρονος Σαμπατέρ, που με το νεοσύστατο κόμμα του «Ένωση, Πρόοδος και Δημοκρατία» αποτελεί την κριτική συνείδηση του ισπανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Η ταυτότητα των ευρωπαϊκών χωρών είναι η δημοκρατική νομιμότητα. Ο καθένας από μας είναι χριστιανός, μουσουλμάνος, άθεος, αφοσιωμένος στην τέχνη ή ο,τιδήποτε άλλο. Κι ο καθένας ζει την προσωπική του περιπέτεια με την οποία κτίζει την ταυτότητά του. Αυτό που έχει σημασία είναι πώς συμβιώνουν όλες αυτές οι διαφορετικές ταυτότητες. Η πραγματική δημοκρατική ταυτότητα είναι ο σεβασμός των δικαιωμάτων που εγγυώνται τη λειτουργία των θεσμών. Κι όταν η ταυτότητα του ατόμου συγκρούεται με αυτήν τη δημοκρατική ταυτότητα, το κράτος έχει υποχρέωση να παρέμβει. Πριν από μερικά χρόνια, οι φεμινίστριες πήγαν στα δικαστήρια έναν ιμάμη που υποστήριζε ότι σε μερικές περιπτώσεις το Κοράνι δικαιολογεί τον ξυλοδαρμό των γυναικών από τους άνδρες τους. Κι ο δικαστής ζήτησε να του φέρουν διάφορες μεταφράσεις του Κορανίου για να διαπιστώσει αν πράγματι αναφέρεται κάτι τέτοιο! Ανήκουστα πράγματα για μια δημοκρατία. Και η Βίβλος μιλά για λιθοβολισμό των γυναικών που καταδικάζονται για μοιχεία, αλλά όποιος αποπειραθεί κάτι τέτοιο θα πάει φυλακή.