Ο εξανθρωπισμός του στρατού

Η καλύτερη από τις τρεις, κατά τη γνώμη μας, είναι το Βαλς με τον Μπασίρ. Ο Λίβανος είναι μια αρκετά κουραστική ταινία, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της δράσης εκτυλίσσεται στο εσωτερικό ενός τανκ, ενώ το πολυβραβευμένο Ηurt Locker είναι τόσο μονόπλευρο που δεν σε αφήνει να απολαύσεις τη σκηνοθετική προσέγγιση της Κάθριν Μπίγκελοου. Οι τρεις αυτές ταινίες, όμως, έχουν ένα κοινό σημείο: «εξανθρωπίζουν» τους στρατιώτες και αποφεύγουν να θέσουν ερωτήματα για τον ρόλο που παίζουν στα συγκεκριμένα μέτωπα.

Ο Λίβανος, για παράδειγμα, παρουσιάζει τέσσερις άπειρους και μπερδεμένους ισραηλινούς στρατιώτες σε ένα άρμα μάχης, με την αποστολή να «καθαρίσουν» μια λιβανική πόλη η οποία έχει βομβαρδιστεί από την ισραηλινή αεροπορία. Ο σκηνοθέτης Σάμουελ Μαόζ έσπευσε να διευκρινίσει ότι η ταινία του δεν συνιστά καταδίκη της πολιτικής της χώρας του αλλά μια προσωπική εκδοχή της εμπειρίας του από τον πόλεμο. «Κακώς ονόμασα έτσι την ταινία μου αφού ο πόλεμος στον Λίβανο δεν ήταν διαφορετικός από έναν οποιονδήποτε άλλο πόλεμο», τόνισε. Καλό αντιπολεμικό μάθημα, αλλά σχεδόν αθωώνει το Ισραήλ.

Την ίδια λειτουργία επιτελούν και τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης, παρατηρεί ο σλοβένος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στην Ελ Παΐς. Τον Ιανουάριο του 2003, με αφορμή την έρευνα Ισραηλινών στρατιωτών σε ένα παλαιστινιακό σπίτι, διαβάσαμε ότι η γυναίκα φώναξε την κόρη της με το όνομά της για να την καθησυχάσει. Έκπληκτος, ο ισραηλινός στρατιώτης είπε ότι το ίδιο όνομα έχει και η δική του κόρη. Έβγαλε μάλιστα από το σακίδιό του μια φωτογραφία της και την έδειξε στην παλαιστίνια μάνα. Εκεί τελειώνει το επεισόδιο. Η μάνα δεν ρωτά τον στρατιώτη, όπως θα ήταν το φυσιολογικό, για ποιο λόγο, αφού είναι εξίσου ευαίσθητος με εκείνη, δείχνει τόσο μεγάλη σκληρότητα στο πεδίο της μάχης.

Στο Ηurt Locker, πάλι, οι αμερικανοί στρατιώτες εμφανίζονται να διακινδυνεύουν καθημερινά τη ζωή τους στο Ιράκ για να απενεργοποιήσουν βόμβες που θα σκότωναν αμάχους. Γι΄ αυτούς, πάνω απ΄ όλα βρίσκεται η ανθρώπινη ζωή, είτε είναι αμερικανική είτε ιρακινή. Πολλοί θεώρησαν θετικό ότι μια τόσο σεμνή παραγωγή, που σε πολλές χώρες δεν είχε καν εξασφαλίσει τη διανομή της, νίκησε στα Όσκαρ μια υπερπαραγωγή όπως το Άβαταρ. Αλλά ο Ζίζεκ διαφωνεί. Η ταινία του Κάμερον παίρνει θέση: περιγράφοντας τον αμερικανικό στρατό ως μια καταστρεπτική δύναμη στην υπηρεσία μεγάλων βιομηχανικών συμφερόντων, στρατεύεται στο πλευρό εκείνων που αντιτίθενται στο παγκόσμιο βιομηχανοστρατιωτικό σύμπλεγμα. Η πρώην σύζυγός του, αντίθετα, «στρογγυλεύει» την πραγματικότητα ώστε να την προσαρμόσει στις κυρίαρχες απόψεις περί των ανθρωπιστικών επεμβάσεων και του μιλιταριστικού πασιφισμού. Διαλέγετε και παίρνετε.