Ένα πραγματικό προπατορικό αμάρτημα

«Παρατηρώ, στην περίπτωσή μου, ένα είδος σύγκλισης, συνάντησης, που ίσως να είναι τυχαία ίσως όχι και τόσο, ανάμεσα στο επάγγελμα του εθνολόγου, που μ΄ έκανε ευαίσθητο απέναντι στα συγκεκριμένα δεδομένα της κοινωνικής ζωής, και σε μια προσωπική εμπειρία: την ελαφρά κλίση μου προς την πολιτική δράση.

Όταν ήμουν φοιτητής, ή μάλλον από το λύκειο ακόμη, ήμουν μέλος του σοσιαλιστικού κόμματος, που λεγόταν τότε SFΙΟ, όπου είχα μάλιστα ορισμένες ευθύνες: ήμουν γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας σοσιαλιστών φοιτητών. Την περίοδο 1930-1935, όπως όλοι οι σύντροφοί μου, ήμουν πασιφιστής. Ύστερα έζησα την πρώτη φάση του πολέμου, στη συνέχεια την καταστροφή, και κατάλαβα ότι ήταν μεγάλο λάθος να κλείσω την πολιτική πραγματικότητα στο πλαίσιο των απόλυτων ιδεών. Ίσως αυτό να ήταν δυνατό στη διάρκεια μιας σχετικά σύντομης περιόδου ζωής των κοινωνιών μας, όταν η πνευματική σκέψη και μια πολιτικοκοινωνική συγκυρία πλησίασαν μεταξύ τους τόσο ώστε ο λαός να αισθανθεί ότι εκφράζεται από τους ιδεολόγους, ενώ οι τελευταίοι είχαν την αίσθηση ότι “κολλούσαν” σε μια συγκεκριμένη πραγματικότητα και στην προοπτική της. Για πολλούς λόγους, φοβάμαι ότι ο σημερινός κόσμος, εξαιτίας της πυκνότητάς του, της πολυπλοκότητάς του, του απίστευτα μεγάλου αριθμού μεταβλητών που περιλαμβάνει, δεν μπορεί πια να γίνει αντιληπτός, τουλάχιστον με έναν οικουμενικό τρόπο.

Μου έχουν συχνά καταλογίσει ότι είμαι αντι-ανθρωπιστής. Δεν νομίζω πως είναι αλήθεια. Αν έχω εξεγερθεί ενάντια σε κάτι, και αισθάνομαι βαθιά μέσα μου ότι είναι βλαβερό, είναι αυτό το είδος άκριτου ανθρωπισμού που απορρέει αφενός από την ιουδαιοχριστιανική παράδοση και αφετέρου, πιο κοντά μας, από την Αναγέννηση και τον καρτεσιανισμό, ενός ουμανισμού που θεωρεί ότι ο άνθρωπος είναι απόλυτος κύριος της δημιουργίας.

Έχω την αίσθηση ότι όλες οι τραγωδίες που έχουμε ζήσει, πρώτα με την αποικιοκρατία, ύστερα με τον φασισμό και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, δεν βρίσκονται σε αντίθεση ή αντίφαση με τον υποτιθέμενο ανθρωπισμό που ασκούμε εδώ και αιώνες, αλλά σχεδόν αποτελούν τη φυσική του προέκταση. Κι αυτό, επειδή ο άνθρωπος χάραξε με μια κίνηση τα όρια των δικαιωμάτων ανάμεσα στον ίδιο και τα άλλα όντα, και στη συνέχεια αναθεώρησε αυτά τα όρια στο εσωτερικό του ανθρωπίνου είδους, διαχωρίζοντας ορισμένες κατηγορίες που θεωρούνταν πραγματικά ανθρώπινες από άλλες. Οι τελευταίες υποβαθμίστηκαν έτσι με βάση το ίδιο μοντέλο που είχε χρησιμεύσει για να διαχωριστούν τα ανθρώπινα από τα μη ανθρώπινα όντα. Πρόκειται για ένα πραγματικό προπατορικό αμάρτημα που σπρώχνει την ανθρωπότητα προς την αυτοκαταστροφή».

(Από συνέντευξη που έδωσε ο μεγάλος ανθρωπολόγος Κλωντ Λεβί-Στρως στη Μοντ τον Ιανουάριο του 1979)