Μια μέρα θα το φορολογήσουν

«Καλό, αλλά σε τι χρησιμεύει;» ρώτησε μια μέρα ο Γλάδστων τον Μάικλ Φάραντεϊ, αναφερόμενος στις έρευνες του τελευταίου για τον ηλεκτρομαγνητισμό. Κι εκείνος απάντησε στον τότε υπουργό Οικονομικών: «Μια μέρα, κύριε, θα το φορολογήσετε».

Το επεισόδιο αυτό θυμίζει ο Μάικλ Γκριν, σχολιάζοντας πρόσφατη σύσταση του βρετανικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας να συνδέεται η χρηματοδότηση της έρευνας με τη συμβολή της στην ανάπτυξη της βρετανικής οικονομίας. Ο 63χρονος Γκριν είναι από σήμερα ο νέος καθηγητής της περίφημης Λουκασιανής έδρας μαθηματικών του Κέιμπριτζ, την οποία ώς τώρα κατείχε ο Στίβεν Χόκινγκ. Και από τη θέση αυτή θα υποστηρίξει με ακόμη μεγαλύτερη θέρμη τη θεωρία που έχει αναπτύξει μαζί με τον Τζον Σβαρτς σε μια προσπάθεια να δώσουν απάντηση στα μυστήρια της ζωής. Μια θεωρία που θέλει να συμφιλιώσει την κβαντομηχανική με τη σχετικότητα, υποστηρίζοντας ότι όλα τα θεμελιώδη σωματίδια στο εσωτερικό των ατόμων είναι μικροσκοπικές χορδές ενέργειας που πάλλονται σε ένα περιβάλλον 10 ή 11 διαστάσεων. Τη θεωρία των χορδών.

Ο Γκριν είχε παρομοιάσει κάποτε το σύμπαν με μια συμφωνία ή ένα τραγούδι, αφού και τα δύο είναι φτιαγμένα από νότες που παράγονται από παλλόμενες χορδές. Σήμερα χρειάζεται όμως πιο χειροπιαστά επιχειρήματα για να απαντήσει στους επικριτές του. Η θεωρία των χορδών, λέει σε συνέντευξή του στην Γκάρντιαν, δεν είναι κάτι που μια μέρα θα δοκιμαστεί και είτε θα επαληθευτεί είτε θα απορριφθεί. Το πιο συναρπαστικό της γνώρισμα είναι ότι υπεισέρχεται σε άλλους τομείς της γνώσης. Προσφέρει, για παράδειγμα, μια εξήγηση της ακτινοβολίας από τις μαύρες τρύπες, η οποία φαινομενικά αντιβαίνει στους νόμους της κβαντοφυσικής. Επιτρέπει την καλύτερη κατανόηση των υπεραγωγών υψηλής θερμοκρασίας, που όταν παραχθούν μαζικά θα οδηγήσουν στην πολύ φτηνή μεταφορά ενέργειας. Αν το κριτήριο του οικονομικού οφέλους κυριαρχούσε στην επιστημονική έρευνα, η μαγνητική τομογραφία δεν θα είχε δει ποτέ το φως.

Δεύτερο παιδί ενός Πολωνού πολιτικού μηχανικού και μιας αρχιτεκτόνισσας από το Τελ Αβίβ που γνωρίστηκαν στο Παρίσι και έφυγαν για το Λονδίνο πριν ξεσπάσει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Γκριν άρχισε να ενδιαφέρεται για τη φυσική των σωματιδίων στα 13 του, χάρις σ΄ ένα χαρισματικό δάσκαλο. Η ενασχόλησή του με 11 διαστάσεις δεν του προκαλεί δέος; Και το δέος αυτό τον κάνει πιο θρήσκο ή πιο μηδενιστή; «Δεν πιστεύω στον Θεό, αν και ζηλεύω τους ανθρώπους που πιστεύουν γιατί η πίστη τούς παρέχει ασφάλεια. Μ΄ ενοχλούν όμως και οι φανατικοί άθεοι, γιατί απορρίπτουν την ποίηση και ισχυρίζονται ότι μπορούμε να καταλάβουμε τα πάντα, συμπεριλαμβανομένης της αγάπης».

Κι εκείνος, όταν διαβάζει την εννιάχρονη κόρη του ή της κάνει μαθήματα πιάνου, αισθάνεται ένα δέος που καμιά θεωρία, καμιά εξίσωση, δεν μπορεί να το εξηγήσει.