Η τέχνη και ο θάνατος

Ας αρχίσουμε από τους (εν ζωή) σκηνοθέτες. Οι πιο σοβαροί είναι ο Αλμοδόβαρ, ο Γούντυ Άλλεν, ο Γκρίναγουεϊ, ο Μιχαλκόφ, ο Αγγελόπουλος και ο Πολ Τόμας Άντερσον, κυρίως για τις Ξέφρενες Νύχτες. Όσο για τον Κουέντιν Ταραντίνο, ασφαλώς έχει ταλέντο, αλλά είναι ένας idiot savant (σοφός ηλίθιος) που δεν έχει ιδέα ούτε από ιστορία ούτε από τέχνη και κάνει πλάκα με το Ολοκαύτωμα σαν να μην υπήρξε ποτέ. Είναι πολύ επικίνδυνο να προσδώσει κανείς σε ένα τέτοιο πρόσωπο μεγάλη πολιτιστική σημασία.

Πάμε στους συγγραφείς. Ο μεγαλύτερος της μεταπολεμικής περιόδου, σημαντικότερος κι από τον Μπέλοου, είναι χωρίς αμφιβολία ο Φίλιπ Ροθ. Μόνο που γερνάει. Κι όσο γερνάει, ταυτίζεται όλο και περισσότερο με τον Ε.Ι. Λόνοφ (όπως τον περιγράφει στο Φεύγει το φάντασμα, Εκδ. Πόλις) κι όλο και λιγότερο με το άλτερ έγκο του, τον Νέιθαν Ζούκερμαν. Γίνεται πολύ συναισθηματικός και θυμίζει εκείνους τους γέρους που νοσταλγούν την παλιά εποχή, όταν όλα ήταν πολύ καλύτερα. Αλλά παραμένει σπουδαίος. Καλοί συγγραφείς είναι επίσης ο Κόρμακ ΜακΚάρθι, ο Μάικλ Τσάμπον, ο Τζόναθαν Λέθεμ και ο Τζόναθαν Φράνζεν, κυρίως για τις Διορθώσεις. Ενδιαφέρον γράψιμο έχουν τηλεοπτικές σειρές όπως οι Sopranos, το Six feet under, οι Μadmen. Οι συγγραφείς από το Μπρούκλιν, πάλι, δεν αντέχονται, όλο τη δυστυχία τους ανακυκλώνουν.

Οι απόψεις αυτές ανήκουν σ΄ έναν από τους σημαντικότερους κριτικούς λογοτεχνίας, κινηματογράφου και όπερας της Αμερικής: τον Ντάνιελ Μέντελσον, τακτικό αρθρογράφο στο Νew Υork Review of Βooks, συγγραφέα πολλών βιβλίων (με γνωστότερο τους Χαμένους) και μεταφραστή δύο συλλογών ποιημάτων του Καβάφη (μιας ανθολογίας και των 30 «ατελών» ποιημάτων του Αλεξανδρινού σε πρώτη αγγλική μετάφραση), μιας δουλειάς που φέτος συζητήθηκε πολύ. Όπως λέει σε συνέντευξή του στη Ρεπούμπλικα, μπορεί να έχει ο ίδιος κλασική παιδεία, αλλά δεν πιστεύει πως υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην ευγενή και τη λαϊκή τέχνη. Η «Ιλιάδα» και η «Οδύσσεια» ανήκουν στη λαϊκή τέχνη, και το ίδιο μπορεί να πει κανείς για τον Σαίξπηρ, για την όπερα ή για τον κινηματογράφο.

Σύμφωνα με τον Μέντελσον, αυτό που δίνει νόημα στη ζωή είναι η τέχνη- και, μ΄έναν διαφορετικό τρόπο, ο θάνατος. «Ο θάνατος είναι το όριο που δίνει νόημα στη ζωή. Οι θεοί της αρχαίας Ελλάδας θεωρούνται αθάνατοι, όχι ηθικά ανώτεροι. Και αυτό είναι που τους καθιστά εν τέλει γελοίους και μη πιστευτούς. Η τέχνη ερμηνεύει τον κόσμο, θέλοντας να πείσει ότι έχει νόημα. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η ρίζα του ρήματος “απόλλυμι”, που σημαίνει “καταστρέφω” αλλά και “χάνω”, είναι η ίδια με τη ρίζα του Απόλλωνα, θεού της τέχνης...»