Προοδευτικοί εναντίον φτωχών

Μια νέα επανάσταση λαμβάνει χώρα τα τελευταία χρόνια μπροστά μας. Και ένα από τα πιο απροσδόκητα στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν είναι ότι οι προοδευτικοί δεν πολεμούν πια μαζί με τους φτωχούς, αλλά εναντίον τους.

Όλες σχεδόν οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις του περασμένου αιώνα γεννήθηκαν από μια συμμαχία της προοδευτικής διανόησης και των φτωχών. Αυτό ήταν το κοινό σημείο της Οκτωβριανής Επανάστασης και της παγκόσμιας εκστρατείας για τη σωτηρία της ισπανικής Δημοκρατίας, του αμερικανικού Νιου Ντηλ και της δημιουργίας του κοινωνικού κράτους στην Ευρώπη, του αμερικανικού κινήματος κατά των φυλετικών διακρίσεων και του φεμινισμού. Η συμμαχία αυτή προδόθηκε μια φορά στη Σοβιετική Ένωση τη δεκαετία του ΄30, όταν ο Στάλιν στράφηκε κατά της ιντελιγκέντσιας, και μια δεύτερη φορά στην Κίνα τη δεκαετία του ΄60, όταν ο Μάο ξεκίνησε την Πολιτιστική Επανάσταση.

Σήμερα, η συμμαχία της διανόησης με τους φτωχούς δεν υπονομεύεται πια από τους πολιτικούς, αλλά από την ίδια τη διανόηση. Όπως γράφει στην Γκάρντιαν ένα παλιό μέλος της συντακτικής επιτροπής του Μarxism Τoday, ο θεατρικός συγγραφέας Ντέιβιντ Έντγκαρ, η παλιά διαχωριστική γραμμή μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς έχει αντικατασταθεί από νέες γραμμές που χωρίζουν την ελευθερία από τον αυταρχισμό, το κοσμικό κράτος από τη θρησκεία, την ελεύθερη έκφραση από τη λογοκρισία, την ενσωμάτωση από την πολυπολιτισμικότητα, τον φεμινισμό από τις οικογενειακές αξίες. Σε όλα αυτά τα δίπολα, η προοδευτική μεσαία τάξη είναι από τη μια πλευρά και σημαντικά τμήματα των φτωχών από την άλλη. Στη Βρετανία, για παράδειγμα, ένα κομμάτι των μη λευκών φτωχών στρέφεται προς τον θρησκευτικό φανατισμό και ένα κομμάτι των λευκών φτωχών καταφεύγει στο εξτρεμιστικό Εθνικό Κόμμα.

Η τελευταία «κλασική» επανάσταση του 20ού αιώνα, επισημαίνει ο Έντγκαρ, ήταν ουσιαστικά εκείνη που σημειώθηκε πριν από 30 χρόνια στο Ιράν, όταν η προοδευτική μεσαία τάξη συμμάχησε με τις αγροτικές μάζες για να ανατρέψει ένα μισητό δικτάτορα που υποστηριζόταν από το εξωτερικό. Οι επαναστάσεις του 1989, αντίθετα, ήταν ένας προάγγελος των εξεγέρσεων που σημειώθηκαν αρκετά χρόνια αργότερα στη Γεωργία, στην Ουκρανία ή στο Κιργιστάν. Πρωτεργάτες εδώ ήταν οι διανοούμενοι κι εκείνοι που κατά κάποιο τρόπο έβαζαν την ελευθερία πάνω από την ισότητα. Αλλά και στις πρόσφατες ταραχές που ακολούθησαν τις εκλογές στο Ιράν, ένα σημαντικό μέρος των φτωχών ήταν με το καθεστώς, όχι με τους εξεγερμένους.

Η μετατόπιση αυτή των συμμαχιών ενέχει μεγάλους κινδύνους για την Αριστερά. Το στοίχημα για την τελευταία είναι να αποδείξει ότι η ελευθερία της έκφρασης, τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, ο κοσμικός χαρακτήρας του κράτους και γενικότερα οι αξίες του Διαφωτισμού όχι μόνο δεν είναι ασυμβίβαστες με την κοινωνική ποικιλότητα, τη θρησκευτική ανεκτικότητα και την οικονομική ισότητα, αλλά αντίθετα αποτελούν όλες μαζί ένα αδιαίρετο σύνολο.