Η παράκαμψη των τραπεζών

Το διάλειμμα δεν κράτησε πολύ. Οι ψευδαισθήσεις γρήγορα διαλύθηκαν. Οι τράπεζες που μόλις πριν από λίγο καιρό ικέτευαν τα κράτη- δηλαδή τους φορολογούμενους- να τις βοηθήσουν για να μην κλείσουν άρχισαν πάλι να μοιράζουν μπόνους στα στελέχη τους. Εννιά αμερικανικές τράπεζες που εισέπραξαν συνολική βοήθεια ύψους 175 δισεκατομμυρίων δολαρίων αντάμειψαν πέρυσι τα ανώτατα στελέχη τους με μπόνους ύψους 32,6 δισεκατομμυρίων. Ανάλογες πρακτικές ακολούθησαν οι τράπεζες στη Βρετανία και τη Γαλλία, με «πρωταθλήτριες» αντιστοίχως την ΗSΒC και την ΒΝΡ Ρaribas. Δεν διδάχθηκαν λοιπόν τίποτα οι τραπεζίτες από την τελευταία κρίση; Κι αν οι κυβερνήσεις εμφανίζονται απρόθυμες να αντιδράσουν μπροστά σ΄ αυτό το σκάνδαλο, μπορούν να κάνουν κάτι οι πολίτες;

Πριν από δυόμισι περίπου χρόνια, περιγράφαμε σ΄ αυτή τη στήλη τη λειτουργία μιας ιστοσελίδας (www. prosper. com) που φέρνει σε άμεση επαφή πιστωτές και δανειολήπτες παρακάμπτοντας τις τράπεζες. Όποιος θέλει να δανειστεί ένα ποσό από 50 ώς 25.000 δολάρια βάζει στην ιστοσελίδα αυτή μια αγγελία όπου αναφέρει το ιστορικό του, την οικογενειακή του κατάσταση, τους λόγους που θέλει αυτά τα χρήματα και οποιαδήποτε άλλη πληροφορία θεωρεί χρήσιμη. Ο υποψήφιος δανειστής, από την πλευρά του, διατρέχει τη σελίδα αναζητώντας τον καλύτερο συμβιβασμό μεταξύ ρίσκου και προσφερόμενου επιτοκίου. Η επιτυχία αυτής της πρωτοβουλίας οδήγησε στη δημιουργία και άλλων ανάλογων ιστοσελίδων, που λειτουργούν με την ίδια λογική και εξυπηρετούν τους καταναλωτές χρησιμοποιώντας το πιο αποτελεσματικό όπλο του καπιταλισμού: τον ανταγωνισμό.

«Οι τράπεζες είναι τρομερά αναποτελεσματικές μηχανές», λέει ο Τζάιλς Άντριους, ιδρυτής μιας από αυτές τις ιστοσελίδες που λέγεται Ζopa (από τις λέξεις Ζone of possible agreement, ζώνη πιθανής συμφωνίας). «Πληρώνουν τεράστια νοίκια, υψηλούς μισθούς στους διευθυντές και είναι υποχρεωμένες να διατηρούν αποθέματα ρευστού». Είναι βέβαια απαραίτητες για ορισμένες λειτουργίες: ποιος πολίτης θα δεχόταν να δεσμεύσει το κεφάλαιό του για 25 χρόνια; Όταν όμως κάποιος θέλει απλώς να αλλάξει το αυτοκίνητό του, μπορεί θαυμάσια να εξυπηρετηθεί απευθείας από κάποιον άλλο που έχει να διαθέσει ένα χρηματικό ποσό. Και για να μειώνεται το ρίσκο μιας τέτοιας διαδικασίας, καλό είναι το ποσό αυτό να μοιράζεται σε πολλούς δανειολήπτες. Εδώ παρεμβαίνουν οι υπεύθυνοι των ιστοσελίδων- και πληρώνονται γι΄ αυτό με την αναγκαία προμήθεια.

Από τα 10.000 δάνεια που έχει διαχειριστεί μέχρι τώρα η Ζopa στη Βρετανία, γράφει ο Τζόναθαν Φρίντλαντ στην Γκάρντιαν, μόνο τα 59 έχουν παρουσιάσει κάποια προβλήματα. Το πείραμα πηγαίνει καλά. Ιστοσελίδες με περίεργα ονόματα όπως SmartyΡig, Wonga, Μint και Wesabe μπορούν να κάνουν στις τράπεζες ό,τι έκανε το iΤunes στα δισκοπωλεία: να τις καταστήσουν περιττές.