Ένας επικίνδυνος κλόουν

«Αποφάσισα να ιδρύσω ένα κόμμα. Αν δεν το κάνω, θα με πνίξουν τα χρέη και θα καταλήξω στη φυλακή».

Αυτό είπε το καλοκαίρι του 1993 ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι στον Ίντρο Μοντανέλλι, ιδρυτή και διευθυντή της εφημερίδας «Ιλ Τζορνάλε», ζητώντας του να μετατρέψει την εφημερίδα σε όργανο του υπό ίδρυση κόμματος, που θα ονομαζόταν Φόρτσα Ιτάλια. Ο Μοντανέλλι, μια από τις θρυλικές μορφές της ιταλικής δημοσιογραφίας, αρνήθηκε. Και λίγους μήνες αργότερα, κάτω από έντονες πιέσεις, αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Από τότε, και μέχρι τον θάνατό του το 2001, δεν σταμάτησε να καταγγέλλει τον μπερλουσκονισμό, ένα φαινόμενο που θεωρούσε πιο επικίνδυνο κι από τον ίδιο τον Μπερλουσκόνι, αφού οδηγεί τους Ιταλούς να συσπειρώνονται κάτω από το «μπαλκόνι» του Μεσσία. Ο Μοντανέλλι συνέκρινε συχνά τον Μπερλουσκόνι με τον Μουσολίνι, και του άρεσε να επικαλείται μια φράση του τελευταίου: «Πώς να μη γίνεις αφέντης σε μια χώρα υπηρετών;».

Ο μπερλουσκονισμός είναι λοιπόν ένας σύγχρονος φασισμός; Όχι, απαντά ο Μάρκο Μπελόκιο, που εμφανίζεται φέτος για έκτη φορά στις Κάννες με την ταινία Vincere. Ο φασισμός εξουδετέρωνε τους αντιπάλους του με τη βία και απαγόρευε την ελεύθερη έκφραση, λέει ο 69χρονος σκηνοθέτης στη Λιμπερασιόν. Σήμερα οι εκλογές είναι ελεύθερες, αλλά η ελευθερία αυτή υπόκειται σε όρους. Ο Μπερλουσκόνι εμφανίζεται ως ένας καλός πατερούλης. Διοικεί μια αυταρχική δημοκρατία και προσφέρει στους νέους μια και μοναδική κουλτούρα: την εμπορική τηλεόραση, μοντέλο Μπερλουσκόνι. Η μετριότητα κυριαρχεί παντού. Και η νεολαία δεν μπορεί να κάνει διάκριση ανάμεσα στην πραγματικότητα και σ΄ αυτό που βλέπει στην τηλεόραση. Μπορεί θεωρητικά να συμφωνεί με τις αξίες της ελευθερίας και της ανοχής, αλλά στην πράξη μιμείται αυτά που βλέπει στην τηλεόραση.

Αυτό που λείπει στην Ιταλία- έλεγε ο Τάκιτος- δεν είναι η ελευθερία, αλλά οι ελεύθεροι άνθρωποι. Λίγοι τολμούν σήμερα να τα βάλουν με τον Μπερλουσκόνι. Και συνήθως είναι άνθρωποι εγνωσμένου κύρους και προχωρημένης ηλικίας, που δεν φοβούνται τα αντίποινα. Όπως ο Μοντανέλλι. Ή άνθρωποι που δεν ζουν στην Ιταλία, άρα δεν μπορούν να έχουν άμεση ανάμειξη στα πολιτικά πράγματα. Για τον Λοράν Ζοφρέν, τον διευθυντή της Λιμπερασιόν , ο Μπερλουσκόνι θυμίζει όλο και περισσότερο τον Πούτιν. Ελέγχει τα μέσα ενημέρωσης, θέλει να τα ελέγχει όλα, πνίγει κάθε κριτική, κάθε αντίθετη άποψη. Δεν είναι δικτάτορας, μοιάζει περισσότερο με έναν κωμικό τύραννο, που χρησιμοποιεί τα ευφυολογήματα και το γέλιο για να κάνει τον πληθυσμό να ξεχνά τη συγκέντρωση εξουσιών και την έλλειψη εντιμότητας. Είναι ένας επικίνδυνος κλόουν, κάτι σαν τον μυθικό βασιλιά Υμπύ, τη φιγούρα που δημιούργησε ο Αλφρέντ Ζαρύ στα τέλη του 19ου αιώνα.

Όπως είναι γνωστό, ο Ζαρύ πέθανε από υπερκατανάλωση κρασιού, αψεντιού και αιθέρα. Αλλά το δημιούργημά του φαίνεται ότι κέρδισε την αθανασία.