Απρόβλεπτοι, ως άνθρωποι

Ένα από τα μπεστ σέλερ της προεκλογικής περιόδου που μόλις ολοκληρώθηκε στην Αμερική έχει τον δυσοίωνο τίτλο «Πόσο βλάκες είμαστε;». Η απάντηση δεν είναι και πολύ αισιόδοξη.

Στις αρχές της δεκαετίας του ΄50, ο Πολ Λάζαρσφελντ και οι συνάδελφοί του στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια διαπίστωσαν ύστερα από έρευνα ότι οι επιλογές των ψηφοφόρων επηρεάζονται περισσότερο από την πίστη και τους ευσεβείς πόθους και λιγότερο από τα επιχειρήματα και τις θέσεις των υποψηφίων.

Τη δεκαετία του ΄60, μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν ανακάλυψε ότι μεγάλη μερίδα του εκλογικού σώματος χαρακτηρίζεται από φτωχή πολιτική σκέψη. Το εκλογικό αποτέλεσμα μπορεί να αλλάζει από τη μια αναμέτρηση στην άλλη, αλλά η αλλαγή αυτή οφείλεται περισσότερο σε ψηφοφόρους που μικρή σχέση έχουν με διακυβεύματα και ιδεολογίες.

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, Αμερικανοί επιστήμονες ματαίως προσπάθησαν να ανατρέψουν τα ευρήματα των δύο παραπάνω ερευνών. Κάθε φορά κατέληγαν στο ίδιο απαισιόδοξο συμπέρασμα: οι ψηφοφόροι, σε ατομικό επίπεδο, δεν είναι ούτε πολύ έξυπνοι ούτε πολύ αξιόπιστοι. Ο πολιτικός επιστήμονας Σάμιουελ Πόπκιν, για παράδειγμα, διαπίστωσε το 1976 ότι ο λόγος που οι ισπανόφωνοι ψηφοφόροι αντιπαθούσαν τον Τζέραλντ Φορντ ήταν ότι δεν ήξερε να τρώει σωστά μια μεξικάνικη πίτα. Να σήμαινε άραγε αυτό ότι ο Φορντ ενδιαφερόταν λιγότερο για τα προβλήματά τους από τον αντίπαλό του για το χρίσμα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, τον Ρόναλντ Ρίγκαν; Δεν θα το μάθουμε ποτέ.

Ο Λάρι Μπάρτελς, από το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, πραγματοποίησε το 1996 μια μελέτη για τις προεδρικές εκλογές από το 1972 ώς το 1992. Όπως γράφει ο ίδιος στο χθεσινό φύλλο των Λος Άντζελες Τάιμς, το ερώτημα που τον απασχολούσε ήταν πόσο κοντά βρίσκονται οι επιλογές των ψηφοφόρων στις επιλογές που θα είχαν κάνει αν ήταν πλήρως ενημερωμένοι. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ήταν ότι οι επιλογές των ψηφοφόρων μπροστά στην κάλπη βρίσκονται κάπου στη μέση ανάμεσα σ΄ αυτές που θα είχαν κάνει αν ήταν πλήρως ενημερωμένοι και σ΄ εκείνες που θα είχαν κάνει αν έπαιζαν κορώνα- γράμματα.

Μήπως τα πράγματα βελτιώνονται αν, αντί να εξετάσουμε τους ψηφοφόρους σε ατομικό επίπεδο, τους αντιμετωπίσουμε ως ενιαίο σώμα; Ο Γιρονδίνος μαθηματικός και φιλόσοφος Κοντορσέ απέδειξε πριν από διακόσια χρόνια ότι μια ομάδα που αποφασίζει με τον κανόνα της πλειοψηφίας φτάνει συνήθως στη σωστή απόφαση ακόμη κι αν κάθε άτομο χωριστά είναι ελάχιστα πιθανότερο να φτάσει στο σωστό συμπέρασμα απ΄ ό,τι αν είχε ρίξει το νόμισμα. Με άλλα λόγια, η συλλογική δράση αίρει τα ατομικά λάθη. Για να ισχύσει όμως αυτή η λογική, πρέπει κάθε ψηφοφόρος να αποφασίζει ανεξάρτητα, χωρίς να επηρεάζεται από διαφημιστικά βίντεο και άλλους παράγοντες. Κάτι τέτοιο, βέβαια, δεν ισχύει.

Είναι λοιπόν οι ψηφοφόροι βλάκες; Όχι: είναι απλώς άνθρωποι. Και αυτό τους καθιστά μερικές φορές απρόβλεπτους. Ο πλανήτης κρατάει την ανάσα του.