Μια βαθιά αίσθηση δυσφορίας

Αυτό λοιπόν είναι το μόνο δυνατό τέλος ενός ανθρώπου που χαρακτηρίστηκε ο αντιπροσωπευτικότερος εκφραστής της δυσφορίας που χαρακτηρίζει ολόκληρη την αμερικανική κοινωνία; Να κρεμαστεί στα 46 του χρόνια στο σπίτι του;

«Από υλιστική άποψη, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένας ωραίος τόπος για να ζει κανείς. Η οικονομία είναι ισχυρή και η χώρα κολυμπά στην αφθονία. Παρά ταύτα, μεταξύ των ανθρώπων της ηλικίας μου, ακόμη κι εκείνων που ανήκουμε σε μια βολεμένη τάξη η οποία δεν έπεσε ποτέ θύμα οποιασδήποτε διάκρισης, υπάρχει μια αίσθηση δυσφορίας, μια βαθειά δυστυχία και μια αποσύνδεση από την πραγματικότητα. Εξακολουθεί να βαραίνει πάνω μας η σκιά πρόσφατων ιστορικών επεισοδίων, όπως το Βιετνάμ ή το Ουότεργκεϊτ, ενώ βλέπουμε να πλησιάζει και η σφαγή στο Ιράκ».

Αυτά έλεγε πριν από μερικά χρόνια ο Ντέιβιντ Φόστερ Ουάλας στον Εδουάρδο Λάγο, διευθυντή του Ινστιτούτου Θερβάντες της Νέας Υόρκης. Σχολιάζοντας τη θριαμβευτική υποδοχή που είχε το βιβλίο του Αστείο δίχως τέλος (1996), ένα έπος 1.100 σελίδων που διαδραματίζεται το 2025 σε ένα αμερικανικό κέντρο αποκατάστασης ναρκομανών, ο συγγραφέας εξέφραζε την απορία του για το ότι είχαν ξεφύγει από όλους τους κριτικούς του κόσμου οι πιο σκοτεινές πλευρές αυτού του μυθιστορήματος. Κανείς δεν σχολίασε, για παράδειγμα, την έκταση που έχει το φαινόμενο του εθισμού ως σύμπτωμα της δυσφορίας της καπιταλιστικής κοινωνίας: από τα ναρκωτικά μέχρι το σεξ, το αλκοόλ και την ψυχαγωγία. Ο ΝΦΟ πίστευε ότι η σχέση μας με την πραγματικότητα καθορίζεται με βίαιο τρόπο από τα οπτικοακουστικά μέσα και την τεχνολογία, ιδιαίτερα από την τηλεόραση. Για το Διαδίκτυο, αντίθετα, διατηρούσε επιφυλάξεις. «Ας μη γελιόμαστε», είχε πει στην ίδια εκείνη συνέντευξη, που δημοσιεύτηκε στο χθεσινό φύλλο της Ελ Παΐς. «Το Ιnternet δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια χιονοστιβάδα πληροφοριών, ένα πρωτόγονο laissez faire, χωρίς ηθικά κριτήρια. Βομβαρδίζει τον καταναλωτή με ελκυστικές προσφορές, χωρίς να τον βοηθά να επιλέξει την ώρα της απόφασης. Η άνθηση του “τελεία κομ” είναι το απόσταγμα της καπιταλιστικής ηθικής».

Μετά το Αστείο δίχως τέλος, ο ΝΦΟ έγραψε πολλά διηγήματα και δοκίμια, όπως Κάτι υποτίθεται διασκεδαστικό που δεν θα ξανακάνω (1997), Σύντομες συνεντεύξεις με απωθητικούς ανθρώπους (1999) και Σύντομη ιστορία του απείρου (2003). Κάθε φορά τοποθετούσε τον πήχυ λίγο πιο ψηλά. Σε ένα άρθρο που έγραψε τον Αύγουστο του 2004 για το περιοδικό «Gourmet», αναφερόταν στη Γιορτή Αστακού του Μέιν, αναρωτιόταν αν είναι σωστό να βράζουμε ένα ζώο ζωντανό μόνο και μόνο για τη γαστρονομική μας απόλαυση και έθετε έναν προβληματισμό φιλοσοφικής φύσης. «Η άρνησή σας να σκεφτείτε αυτό το θέμα είναι άραγε προϊόν σκέψης, ή απλώς δεν θέλετε καθόλου να το σκεφτείτε; Κι αν ισχύει το δεύτερο, ποιος είναι ο λόγος; Δεν θέλω να σας παγιδεύσω, είμαι απλώς περίεργος».

Αλλά δεν θα ικανοποιήσει ποτέ την περιέργειά του.