Ο εξισλαμισμός της Τουρκίας

Το 48% της τουρκικής κοινωνίας θεωρεί τη θρησκεία οδηγό κοινωνικής συμπεριφοράς. Το 43% πιστεύει ότι η θρησκεία αποτελεί ιδιωτικό θέμα. Μόλις το 7% υποστηρίζει τη δημιουργία ισλαμικού κράτους.

Αυτά είναι τα αποτελέσματα δημοσκόπησης που πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή 4.524 ανθρώπων από όλη την Τουρκία και δημοσιεύθηκαν την περασμένη εβδομάδα στην εφημερίδα «Star». Από την έρευνα αυτή προκύπτουν δύο βασικά συμπεράσματα. Πρώτον, ότι ο «εξισλαμισμός» της τουρκικής κοινωνίας είναι μια πραγματικότητα. Οι Τούρκοι δεν φοβούνται πλέον να διεκδικήσουν τον ρόλο της θρησκείας στην καθημερινή τους ζωή. Δεύτερον, ότι αυτός ο ρόλος δεν έχει, ούτε πρέπει να έχει, σχέση με καταναγκασμούς, διατάγματα και νόμους.

Όπως επισημαίνει ο Μουσταφά Ακιόλ στην «Τurkish Daily Νews», υπάρχουν δύο είδη εξισλαμισμού. Ο πρώτος στηρίζεται στο δόγμα του Σαγίντ Αμπούλ Άλα αλ-Μαουντούντι, ιδρυτή του Τζαμαάτ-ι-Ισλάμι, ενός ισχυρού εξτρεμιστικού κόμματος στο Πακιστάν. Σύμφωνα με τον αλ-Μαουντούντι, η ενίσχυση της αρετής και η καταπολέμηση της διαστροφής- δηλαδή η κλασική αποστολή του Ισλάμ- αποτελεί ευθύνη του κράτους. Και για να φέρει εις πέρας το κράτος αυτή την αποστολή, πρέπει να είναι αυταρχικό, όπως ήταν τα κομμουνιστικά και τα φασιστικά κράτη. Αυτό το είδος εξισλαμισμού, που παρατηρείται στη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, δεν διαφέρει σε τίποτα από την τυραννία.

Ο εξισλαμισμός της Τουρκίας, τον οποίο ο Ακιόλ χαρακτηρίζει «εξομάλυνση», είναι κάτι τελείως διαφορετικό: δεν προέρχεται από ένα κράτος που επιβάλλει τη θρησκεία, αλλά από μια κοινωνία που απελευθερώνεται από ένα αυταρχικό κράτος που είχε καταστείλει τη θρησκεία. Η υποχρεωτική εκκοσμίκευση την οποία είχε επιβάλει ο Κεμάλ είχε πάει πολύ μακριά. Το ερώτημα ήταν αν η ρήξη με τον κεμαλισμό θα γινόταν με βίαιο ή με μετριοπαθή τρόπο. Χάρις στον Ερντογάν, υπερισχύει ο δεύτερος.

Και ο νόμος που αίρει την απαγόρευση της μαντίλας στα Πανεπιστήμια; Και οι προσπάθειες ορισμένων δημάρχων του ΑΚΡ να απαγορεύσουν την πώληση αλκοόλ; Μα ο πρώτος είναι ένας νόμος που αυξάνει τις ελευθερίες, δεν τις περιορίζει. Και οι πρωτοβουλίες των δημάρχων απέτυχαν, εν μέρει λόγω των κοινωνικών αντιδράσεων που προκλήθηκαν. Η θεαματική παρέμβαση του γενικού εισαγγελέα, την περασμένη Παρασκευή, δεν υποκινήθηκε από πραγματικούς φόβους για τη μετατροπή της Τουρκίας σε ισλαμικό κράτος. Αλλά από τη διαπίστωση ότι υπάρχει μια μετατόπιση εξουσίας από το κεμαλικό κατεστημένο προς συντηρητικά στρώματα της επαρχίας που εκπροσωπούνται από το κυβερνών κόμμα.

Είναι αλήθεια ότι σε ορισμένους τομείς παρατηρείται μια ριζοσπαστικοποίηση της τουρκικής κοινωνίας. Σύμφωνα με μια άλλη έρευνα, την τελευταία πενταετία το ποσοστό των Τούρκων που ενδιαφέρονται για ένταξη στην Ε.Ε. μειώθηκε από 65% σε 49% και το ποσοστό των θετικά διακείμενων προς το Ιράν αυξήθηκε από 22% σε 28%. Ο βασικός υπεύθυνος γι΄ αυτή τη στροφή, όμως, δεν είναι ο Ερντογάν. Είναι η Ευρώπη.