Η ασθένεια των επιδομάτων

Θεωρείται ένας από τους «γκουρού» του σουηδικού κοινωνικού κράτους. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Είναι 77 ετών. Και θεωρεί πως η σύνταξη στα 65 αποτελεί καθαρή τρέλα.

Εδώ και δεκαετίες, το σουηδικό μοντέλο είναι ένας θρύλος. Ένα παράδειγμα προς μίμηση. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: ο μέσος όρος απουσίας από τη δουλειά «λόγω ασθενείας» είναι στη χώρα αυτή 22 ημέρες τον χρόνο. Σε ορισμένες περιοχές, μάλιστα, φτάνει τις 54 ημέρες, χωρίς να παρατηρείται εκεί κάποια διαφορά στην υγεία του πληθυσμού. Κάτι ανάλογο συμβαίνει σε άλλες δύο χώρες που καυχιούνται ότι προσφέρουν υψηλή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους πολίτες τους: την Ολλανδία και τη Νορβηγία. Ο εργαζόμενος είναι υγιής, αλλά ζητάει άδεια λόγω ασθενείας. Στο 60% των περιπτώσεων, η δικαιολογία είναι πόνος στην πλάτη ή κατάθλιψη. Και δεν είναι μόνο αυτό. Στη Σουηδία, οι γονείς μπορούν να λείψουν από τη δουλειά και όταν αρρωστήσουν τα παιδιά. Πολλοί όμως εξακολουθούν να μένουν στο σπίτι ακόμη κι όταν το παιδί αναρρώσει πλήρως.

Όλα αυτά καταστρέφουν το κοινωνικό κράτος, λέει στην Ελ Παΐς ο Ασάρ Λίντμπεκ, συγγραφέας δεκάδων βιβλίων και μέλος επί 25 χρόνια της επιτροπής Νόμπελ. Σε μια πρόσφατη έρευνα, οι πολίτες ρωτήθηκαν αν θεωρούν σωστό να λείπει κάποιος από τη δουλειά του επικαλούμενος ψευδώς ασθένεια. Το 60% απάντησε θετικά. Αλλά το σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει έτσι. Όταν δημιουργήθηκε στη Σουηδία το κράτος πρόνοιας, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο κόσμος ήταν συνηθισμένος να δουλεύει για να ζήσει. Ζητούσε βοήθεια μόνο σε περίπτωση ανάγκης, γιατί έτσι όριζαν οι κοινωνικοί νόμοι. Με τα χρόνια, όμως, αυτοί οι νόμοι χαλάρωσαν. Όλο και περισσότεροι άρχισαν να ζουν με τα επιδόματα. Μια εξήγηση είναι ότι τα επιδόματα αυτά είναι πολύ υψηλά: σε μερικές περιπτώσεις, η διαφορά ανάμεσα στον μισθό και το επίδομα ανεργίας είναι μόλις 10% ή ακόμη μικρότερη. Πρέπει λοιπόν να βρεθεί μια λύση: ή να μειωθούν τα επιδόματα ή να αυξηθούν οι έλεγχοι. Οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί έχουν δοκιμάσει να επιδοτούν αυτούς που δουλεύουν, να δώσουν δηλαδή κίνητρα στην εργασία.

Το μεγάλο επίτευγμα του σουηδικού μοντέλου- συνεχίζει ο Λίντμπεκ- είναι η απελευθέρωση της γυναίκας. Η άδεια μητρότητας (14 μήνες με πλήρη μισθό), η σημαντική βοήθεια σε οικογένειες με μικρά παιδιά και η προστασία των ηλικιωμένων (που παραδοσιακά ήταν έργο των γυναικών) επέτρεψαν η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας να φτάσει το 80%. Για να διατηρηθούν όμως όλα αυτά τα πλεονεκτήματα, δεν μπορεί η ηλικία συνταξιοδότησης να είναι τα 55 χρόνια. Το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί σημαντικά, οι νέοι πιάνουν δουλειά μετά τα 27. Η παραγωγική ζωή είναι υπερβολικά σύντομη και αυτό έχει υψηλό κόστος. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι πρέπει να φτάσεις στα 75 για να αρχίσεις να καταλαβαίνεις μερικά πράγματα: το λέει ένας μαχητικός νέος 77 ετών!