Δικαιούνται δια να ομιλούν;

Τα ερωτήματα είναι βαρειά – ή, εν πάση περιπτώσει, προκαλούν βαρειά εντύπωση. Κύριε Ντανιέλ Κοέν, είστε ο πιο ταλαντούχος οικονομολόγος της Γαλλίας. Αρθρογραφείτε σε εφημερίδες και περιοδικά. Γιατί δεν αναφέρετε πουθενά ότι είστε σύμβουλος της τράπεζας Lazard για τις υπερχρεωμένες χώρες; Είναι αλήθεια ότι κερδίζετε από τη δουλειά αυτή ένα με δύο εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο; Και πώς συμβιβάζονται όλα αυτά με το ότι είστε πρόεδρος του «συμβουλίου επιστημονικού προσανατολισμού» ενός γνωστού σοσιαλιστικού think tank, του Ιδρύματος Ζαν-Ζορές;

Τέτοιου είδους ερωτήματα – πόσο έντιμοι είναι οι οικονομολόγοι, σε ποιο βαθμό επηρεάζονται από το χρηματοπιστωτικό σύστημα, πόσο τους έχει διαποτίσει η διαφθορά – τέθηκαν για πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες με το ντοκιμαντέρ «Inside Job» του Τσαρλς Φέργκιουσον. Η συζήτηση μεταφέρθηκε στη συνέχεια στη Γαλλία, κυρίως μέσα από τις σελίδες της Μοντ Ντιπλοματίκ. Αυτή την εβδομάδα πήρε τη σκυτάλη ο Λοράν Μοντουί, πρώην διευθυντής σύνταξης της Μοντ, με το βιβλίο του «Οι απατεώνες της οικονομίας». O υπότιτλος είναι εξόχως λαϊκίστικος: «Πώς πλουτίζουν και μας εξαπατούν!» Και στο στόχαστρο του συγγραφέα - εκτός από τον Κοέν - είναι ο Πατρίκ Αρτίς, από την τράπεζα Natixis, που κατηγορείται ότι ανήγγειλε το τέλος της κρίσης λίγο πριν από τη χρεοκοπία της Lehman Brothers. Ο Μαρκ Φιορεντινό, που συνηθίζει να μιλά με διδακτικό τρόπο, αλλά κρύβει ότι διευθύνει μια χρηματιστηριακή εταιρεία, τη Euroland. Ο Ζαν-Ερβέ Λορανζί, που εκτός από καθηγητής είναι και τραπεζίτης.

Σύμφωνα με τον Μοντουί, μόνο οι οικονομολόγοι που έχουν αντισταθεί στις σειρήνες του ιδιωτικού τομέα δικαιούνται να μετέχουν στον δημόσιο διάλογο, αφού δεν κινούνται από ίδια συμφέροντα και μπορούν να σπάσουν τη «μονόδρομη σκέψη». Αλλιώς, πρέπει να εφαρμοστεί και στη Γαλλία η απόφαση της Αμερικανικής Ενωσης Οικονομίας: οι συντάκτες άρθρων που δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά πρέπει να αναφέρουν λεπτομερειακά τα ιδιωτικά τους συμφέροντα, και συγκεκριμένα κάθε ποσό άνω των 10.000 δολαρίων που εισπράττουν από τα «ενδιαφερόμενα μέρη». Μόνο έτσι θα αποτραπεί αυτό που ο Πολ Κρούγκμαν αποκαλεί «γλυκειά διαφθορά».

Πέρα από τη δεοντολογία, όμως, είναι αλήθεια ότι οι οικονομολόγοι είναι απατεώνες; Ο Νουβέλ Ομπζερβατέρ τους έδωσε τον λόγο στο τελευταίο του τεύχος για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. «Αγαπητέ Λοράν», απαντά ο Ντανιέλ Κοέν, «νόμιζα ότι είστε δημοσιογράφος. Ανακαλύπτω όμως ότι γράψατε ένα μυθιστόρημα. Σε ό,τι αφορά την αμοιβή μου, είστε εκτός πραγματικότητας. Σε ό,τι αφορά τη σχέση μου με τη Lazard, δεν την έκρυψα ποτέ. Αλλωστε προτιμώ να είμαι στο πλευρό των υπερχρεωμένων χωρών που μάχονται κατά των δανειστών τους, όπως η Ελλάδα, παρά να γράφω εκθέσεις για διεθνείς οργανισμούς. Πιστεύω πως είναι καλό να βγαίνουν οι πανεπιστημιακοί (μια μέρα την εβδομάδα;) από την απομόνωσή τους. Και φυσικά εγκρίνω με όλες μου τις δυνάμεις τη θέσπιση ενός ηθικού κώδικα που να καθορίζει τους κανόνες του παιχνιδιού και της διαφάνειας».