Η κίνηση του εκκρεμούς

Ο Γιοχάνες Λίντβαλ, από το πανεπιστήμιο του Λουντ στη Σουηδία, διεξήγαγε πρόσφατα μια έρευνα για τις επιπτώσεις της Υφεσης του 1929 στις εκλογικές αναμετρήσεις που ακολούθησαν. Το συμπέρασμά του είναι ότι τα επόμενα δύο με τρία χρόνια τα κόμματα της κεντροαριστεράς γνώρισαν πτώση. Αυτό συνέβη συγκεκριμένα στην Αυστραλία, στην Ιρλανδία και στη Βρετανία. Μετά το 1932, όμως, τα κόμματα αυτά άρχισαν να σημειώνουν εκλογικές επιτυχίες, με μεγαλύτερη τη νίκη των Δημοκρατικών του Ρούσβελτ στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Κάτι ανάλογο ενδέχεται να συμβεί και σήμερα. Ανάμεσα στην κρίση της Lehman Brothers, το 2008, και το 2011, η Αριστερά ηττήθηκε στη Βρετανία, την Ολλανδία, την Πορτογαλία και την Ισπανία. Νίκησε μόνο στη Δανία. Τα συντηρητικά κόμματα κυβερνούν έτσι σήμερα με μεγαλύτερη άνεση απ’ό,τι πριν από την κρίση, παρόλο που εκείνα υπερασπίζονται κατ’εξοχήν το σύστημα του απελευθερωμένου καπιταλισμού που οδήγησε στην κρίση. Με τις εκλογές που θα γίνουν στη Γαλλία σε τρεις εβδομάδες, το εκκρεμές μπορεί να αρχίσει πάλι να κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Να επαναληφθεί δηλαδή το παράδοξο του 1929: το πρώτο σοκ ευνοεί τη Δεξιά, αλλά η παράταση της κρίσης ευνοεί την Αριστερά.

Μία εξήγηση του φαινομένου αυτού, γράφει στη Λιμπερασιόν ο γάλλος καθηγητής οικονομικών επιστημών Μπρινό Αμάμπλ, θα μπορούσε να είναι ότι η κρίση σπρώχνει τους ψηφοφόρους στη Δεξιά επειδή οι οικονομικές δυσκολίες τους κάνουν λιγότερο γενναιόδωρους απέναντι στους φτωχούς και πιο απαιτητικούς απέναντι στους ανέργους. Δύο βρετανοί ερευνητές όμως, η Λούσι Μπαρνς και ο Τίμοθι Χικς, απέδειξαν ότι από το 2005 ως το 2010 οι ψηφοφόροι στο Ηνωμένο Βασίλειο στράφηκαν μάλλον υπέρ της οικονομικής πολιτικής της Αριστεράς. Ο λόγος λοιπόν που οι Τόρις κέρδισαν τους Εργατικούς στις τελευταίες εκλογές δεν ήταν ότι οι ψηφοφόροι έγιναν πιο «δεξιοί», αλλά ότι οι Εργατικοί θεωρήθηκαν λιγότερο ικανοί να αντιμετωπίσουν την κρίση. Αν όμως η ικανότητα είναι ένας παράγων που συμβάλλει αποφασιστικά στο εκλογικό αποτέλεσμα, η παράταση της κρίσης τείνει να τιμωρεί τις απερχόμενες κυβερνήσεις. Και δεδομένου ότι πριν ξεσπάσει η κρίση οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ήταν κεντροδεξιές, στις εκλογές που ακολουθούν βρίσκονται σε μειονεκτική θέση (η Ελλάδα βέβαια αποτελεί εξαίρεση, για λόγους που όλοι καταλαβαίνουν).

Σε κάθε περίπτωση, συνεχίζει ο Αμάμπλ, για να προτιμήσουν οι ψηφοφόροι την Αριστερά από τη Δεξιά, θα πρέπει η πρώτη να έχει ένα διαφορετικό πρόγραμμα από τη δεύτερη. Για να επωφεληθεί εκλογικά η Αριστερά από την κρίση, πρέπει οι περισσότεροι ψηφοφόροι να πειστούν ότι η κρίση είναι κρίση του καπιταλισμού και ότι απαιτείται μια αλλαγή της οικονομικής πολιτικής ανάλογη με αυτή που γνώρισε ο πλανήτης μετά τη δεκαετία του ’30. Αν η επιλογή είναι ανάμεσα σε μια πολιτική λιτότητας και μια άλλη πολιτική λιτότητας, πολλοί ψηφοφόροι θα προτιμήσουν να πάνε εκδρομή.