Εκρηξη αυταρχισμού

Η έκφραση αποτελεί κλισέ, αλλά η είδηση για τη σύλληψη του πρώην αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Ιλκέρ Μπασμπούγ προκάλεσε πραγματικά αίσθηση την περασμένη εβδομάδα στην Τουρκία. Όταν ένας δικαστής είναι σε θέση να ανακρίνει επί επτά ώρες έναν τόσο υψηλά ιστάμενο στρατιωτικό, και στη συνέχεια να διατάζει την προφυλάκισή του, τότε πρέπει να έχει προχωρήσει πολύ η δημοκρατία στη γειτονική χώρα. Πολύ περισσότερο μάλιστα που η εξέλιξη αυτή συνοδεύεται από την απαγγελία κατηγοριών εναντίον του στρατηγού Εβρέν, αρχηγού του πραξικοπήματος του 1980, που ενδέχεται να οδηγήσει στην καταδίκη του σε ισόβια κάθειρξη.

Αυτή είναι η μία ανάγνωση. Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά, που αποτυπώνεται στην τελευταία έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το δικαστικό σύστημα και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία. Σύμφωνα με την έκθεση αυτή, που συνέταξε ο Τόμας Χάμαρμπεργκ, η προφυλάκιση ενός κατηγορούμενου μπορεί να διαρκέσει ως και δέκα χρόνια. Η χρησιμοποίηση μυστικών μαρτύρων και η παρεμπόδιση του έργου της υπεράσπισης κονιορτοποιούν ουσιαστικά όλα τα δικαιώματά του. Η αντιτρομοκρατική νομοθεσία μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον του ακόμη κι αν δεν υπάρχει η παραμικρή απόδειξη ότι ανήκει σε μια τρομοκρατική οργάνωση. Ενδεικτικές είναι οι περιπτώσεις των δημοσιογράφων Νεντίμ Σενέρ και Αχμετ Σικ, που κατηγορούνται ότι ανήκουν στο αντικυβερνητικό δίκτυο Εργκένεκον επειδή βρέθηκε στους υπολογιστές τους ένα αρχείο - την αυθεντικότητα του οποίου επιπλέον αμφισβητούν.

«Τα όρια ανάμεσα στην τρομοκρατική πράξη και την ελευθερία της σκέψης, της έκφρασης και της συνάθροισης έχουν γίνει δυσδιάκριτα», τονίζεται στην έκθεση. Εκατό δημοσιογράφοι βρίσκονται ήδη στη φυλακή. Αυτή την εβδομάδα, τούρκος εισαγγελέας διέταξε έρευνα εναντίον του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου επειδή τον περασμένο Νοέμβριο χαρακτήρισε τις φυλακές Σιλίβρι «στρατόπεδο συγκέντρωσης». Και ο πρωθυπουργός σφυρίζει κλέφτικα. Όπως επισημαίνουν σε χθεσινό κύριο άρθρο τους οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, ο Ερντογάν μπορεί να απολογήθηκε για το φόνο 13.000 Κούρδων από τον στρατό κατά τη δεκαετία του ’30, δεν δείχνει όμως καμιά διάθεση να απολογηθεί και για τον φόνο 35 κούρδων αμάχων σε αεροπορική επιδρομή πριν από δύο εβδομάδες.

Η Τουρκία αναφέρεται συχνά από δυτικούς ηγέτες ως πρότυπο για τις αραβικές δημοκρατίες, καθώς κατορθώνει να συνδυάζει το ισλάμ με τη δημοκρατία. Η απουσία όμως σοβαρής κριτικής, σε συνδυασμό με τη διαφαινόμενη απομάκρυνση της ευρωπαϊκής προοπτικής για τη χώρα, φαίνεται να ενθαρρύνουν τον αυταρχισμό της κυβέρνησής της και να παραπέμπουν στις καλένδες τις μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένης της αναθεώρησης του Συντάγματος. Αν προστεθούν σ’αυτό οι αρνητικές προβλέψεις για την οικονομία και οι φήμες για την αρρώστια του Ερντογάν, τότε η συνταγή που προκύπτει αποκτά εκρηκτικό χαρακτήρα.

Και για να δανειστούμε το ερώτημα του γνωστού μας Μεχμέτ Αλί Μπιράντ: «Γιατί άραγε το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης αυτοτραυματίζεται;»