O αραβικός «τρίτος δρόµος»

Και η περιβόητη «σύγκρουση των πολιτισµών»; Ο Σάµιουελ Χάντινγκτον σίγουρα θα αισθάνεται άβολα εκεί ψηλά που βρίσκεται βλέποντας τους µουσουλµάνους της Τυνησίας και της Αιγύπτου να ξεσηκώνονται ζητώντας ακριβώς τα ίδια πράγµατα µε τους συνοµηλίκους τους στη ∆ύση: ελεύθερες εκλογές, ίσες ευκαιρίες, τέλος στη διαφθορά. Το Ισλάµ δεν κατέχει κυρίαρχο ρόλο στις κινητοποιήσεις και τις διεκδικήσεις τους. Κι όταν η εκτός νόµου Μουσουλµανική Αδελφότητα ανακοινώνει ότι δέχεται την πρόσκληση να λάβει µέρος στις συνοµιλίες για τη διέξοδο από την κρίση, δεν δηµιουργείται αναταραχή στην Ουάσιγκτον και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Το αντίθετο: θεωρείται (επιτέλους!) φυσιολογικό να συµµετέχει στις πολιτικές διαδικασίες το καλύτερα οργανωµένο κόµµα της αντιπολίτευσης. Το λάθος που έγινε µε τη Χαµάς δεν θα επαναληφθεί.

Οπως επισηµαίνει ο Μπερνάρ Γκεττά στη «Λιµπερασιόν», οι αραβικοί λαοί είχαν µέχρι χθες να διαλέξουν ανάµεσα σε δύο τέρατα: τις δικτατορίες που τους κυβερνούσαν ή εκείνες που υπόσχονταν να τους επιβάλουν οι ισλαµιστές. Μπροστά σ’ αυτό το δίληµµα, τα µεγαλύτερα τµήµατα αυτών των κοινωνιών προτιµούσαν τη διαφθορά των δυναστών τους από τον φανατισµό των γενειοφόρων φανατικών του Ισλάµ. Και να που τώρα εµφανίζεται ένας τρίτος δρόµος. Τον ζητά – τον απαιτεί – µια νέα γενιά Αράβων, που ενηµερώνεται από το Internet και επικοινωνεί µέσω του facebook και του twitter. ∆εν είναι η δυτικού τύπου δηµοκρατία (που υποστήριζε και εξόπλιζε όλες αυτές τις δεκαετίες τους δικούς τους «καλούς» δικτάτορες). ∆εν είναι η ιρανική θεοκρατία. Είναι κάτι που µοιάζει περισσότερο µε το τουρκικό µοντέλο του Ερντογάν. Αν αυτό το πείραµα πετύχει, θα ξεκινήσει σίγουρα µια νέα εποχή για ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.

Οταν ο Μουµπάρακ ανέλαβε την εξουσία, τον Οκτώβριο του 1981, η Τουρκία µετρούσε ήδη έναν χρόνο από το στρατιωτικό πραξικόπηµα του Κενάν Εβρέν. Οι δύο δικτάτορες ακολούθησαν όµως διαφορετικές πορείες. Ο πρώτος έκτισε έναν αυταρχικό µηχανισµό, διατήρησε τον κρατικό έλεγχο της οικονοµίας και κατέστειλε κάθε αντίθετη φωνή, ενώ ο δεύτερος έδωσε µεν ισχυρές εξουσίες στον στρατό, αλλά επέτρεψε και τη λειτουργία των πολιτικών θεσµών, ενώ πραγµατοποίησε ανοίγµατα στην οικονοµία. Τριάντα χρόνια µετά, οι δύο χώρες έχουν τον ίδιο πληθυσµό, αλλά η οικονοµία της Τουρκίας είναι τέσσερις φορές πιο ανεπτυγµένη από εκείνη της Αιγύπτου.

«Η Τουρκία επισύρει τον φθόνο του αραβικού κόσµου», λέει στους «Νιου Γιορκ Τάιµς» ο Χιου Πόουπ, από το International Crisis Group. «Εχει µια σφριγηλή δηµοκρατία, έναν ελεύθερα εκλεγµένο ηγέτη, προϊόντα που είναι δηµοφιλή από το Αφγανιστάν µέχρι το Μαρόκο και µια οικονοµία που αξίζει όσο ο µισός αραβικός κόσµος». Εχει ασφαλώς και πολλά µειονεκτήµατα, κάτι ξέρουν οι τούρκοι δηµοσιογράφοι, αλλά το µοντέλο δεν χρειάζεται να αντιγραφεί πιστά, οι Αραβες είναι πολύ ευφυέστεροι απ’ ό,τι πολλοί νοµίζουν.