Στερεότυπα και κλισέ

Και ξαφνικά, όλος ο κόσµος άρχισε να ασχολείται µε τη Μέση Ανατολή. Στους καφενέδες της επικράτειας ακούς αναλύσεις για τον νεαρό που αυτοπυρπολήθηκε στην Τυνησία, για τον Μουµπάρακ και τους Αδελφούς Μουσουλµάνους, για το αν η επόµενη εστία θα είναι η Υεµένη, η Ιορδανία ή η Συρία. Με άλλα λόγια, δεν είναι µόνο οι Αραβες που αλλάζουν, που λένε «αρκετά!» στους δικτάτορες οι οποίοι δεκαετίες τώρα τους εξευτελίζουν, που διεκδικούν και για τον εαυτό τους αυτό το αγαθό που λέγεται δηµοκρατία. Αλλάζουµε κι εµείς, παρατηρώντας τους. Ερχόµαστε πιο κοντά τους. Κι είναι µια ευκαιρία να απαλλαγούµε από τα κλισέ που µας έχουν δηµιουργήσει η άγνοια, η προκατάληψη και η υπεροψία.

Το πρώτο από αυτά τα κλισέ – γράφει η Μπάρµπαρα Σπινέλλι στη «Ρεπούµπλικα» – είναι η διάκριση µεταξύ «µετριοπαθών φίλων» και «εξτρεµιστών εχθρών». Τα κριτήρια για τη διάκριση αυτή ήταν η σχέση µε την Αµερική (και το Ισραήλ) και ο πόλεµος κατά της τροµοκρατίας. Οµως οι φίλοι σήµερα δεν είναι κατ’ ανάγκη οι φιλοδυτικοί. Ο Οµάρ Σουλεϊµάν, ο αρχηγός των µυστικών υπηρεσιών που ο «φίλος» Μουµπάρακ όρισε αντιπρόεδρο και διάδοχό του,είναι γνωστός στην Αίγυπτο ως συνένοχος της πολιτικής που έγινε γνωστή ως extraordinary rendition, δηλαδή απέλαση υπόπτων για τροµοκρατία σε χώρες όπου τα βασανιστήρια αποτελούν καθηµερινή πρακτική.

Το δεύτερο κλισέ αφορά το Ισλάµ, που θεωρείται ασυµβίβαστο µε τη δηµοκρατία. Οπως έλεγε τις προάλλες στο ραδιόφωνο ένα ηγετικό στέλεχος της ελληνικής κοινότητας του Καΐρου, «µετριοπαθής ισλαµιστής δεν υπάρχει. Μόλις ένας ισλαµιστής παίρνει την εξουσία, γίνεται εξτρεµιστής». Μα αυτός ακριβώς ο αντι-ισλαµισµός ήταν ο συνδετικός κρίκος της ∆ύσης µε καθεστώτα που απεχθάνονταν οι λαοί τους. Οµως οι Αιγύπτιοι που ξεχύνονται αυτές τις ηµέρες στους δρόµους του Καΐρου και των άλλων πόλεων δεν το κάνουν στο όνοµα του Αλλάχ. Ούτε οι διαδηλωτές που ανάγκασαν τον βασιλιά της Ιορδανίας να αποπέµψει την κυβέρνησή του ήταν φανατικοί ισλαµιστές. Πρώτο µέληµά τους είναι η ανάγκη για το καθηµερινό ψωµί. Και το ψωµί, που από την εποχή της γαλλικής επανάστασης περιέχει την ιδέα της ειρήνης, σήµερα περιλαµβάνει ένα ισχυρό αίτηµα για δηµοκρατία, για νοµιµότητα, για κοινωνική δικαιοσύνη.

Το πιο κρίσιµο στερεότυπο, όµως, αφορά το Ισραήλ. Τα αραβικά κινήµατα θα έπρεπε να αντιµετωπίζονται µε συµπάθεια από τη χώρα που αποκαλείται «η µοναδική δηµοκρατία της Μέσης Ανατολής». Οµως ο Νετανιάχου – όπως και οποιοσδήποτε άλλος πρωθυπουργός στη θέσητου – γνωρίζει καλά ότι σε έναν αραβικό κόσµο όπου θα πνέει άνεµος ελευθερίας θα φανούν καθαρά τα προβλήµατα µιας δηµοκρατίας η οποία µπορεί ασφαλώς να είναι πιο ανεπτυγµένη από τιςαραβικές, αλλά κατέχει εδώ και 44 χρόνια την Παλαιστίνη. Και ελέγχει µε µη δηµοκρατικό τρόπο (για να το πούµε κοµψά) τις κινήσεις εκατοµµυρίων ανθρώπων.