Αλληλεγγύη και ευθύνη

Να κοντεύεις τα ενενήντα, να έχεις πλήρη διαύγεια, να συνεχίζεις να γράφεις, να κάνεις την αυτοκριτική σου και να διατηρείς ζωντανή την ελπίδα: σπανίως ένας άνθρωπος είναι τόσο τυχερός και τόσο πολύτιµος.

«Αν µε οδηγούσε µόνο το φως της λογικής, θα έλεγα ότι ο κόσµος οδεύει προς την καταστροφή, ότι βρισκόµαστε στο χείλος της αβύσσου. Αλλά στην ιστορία της ανθρωπότητας υπάρχει το απρόβλεπτο, που αλλάζει την πορεία των πραγµάτων. Γι’ αυτό, κατά βάθος, είµαι αισιόδοξος». Αυτά λέει σε συνέντευξή του στη Ρεπούμπλικα ο γάλλος φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και ανθρωπολόγος Εντγκάρ Μορέν, που τον ονόµασαν «Ντιντερό του 20ού αιώνα».

Στα νιάτα του πίστεψε στον κοµµουνισµό, ήταν λογικό, πολέµησε στην Αντίσταση υπό τις εντολές του Φρανσουά Μιτεράν, µπήκε στο απελευθερωµένο Παρίσι κυµατίζοντας τη γαλλική σηµαία µαζί µε τη Μαργκερίτ Ντυράς. ««Το κόµµα ήταν σαν εκκλησία, ένας ιερός χώρος, κάτι αδιανόητο για τους σηµερινούς νέους». Τον έδιωξαν από το ΚΚΓ το 1951 όταν άσκησε κριτική στον Μάο. Υστερα πίστεψε στη δηµοκρατία, «έµοιαζε η τέλεια συνταγή για τη συµβίωση». Στη συνέχεια καλλιέργησε την ψευδαίσθηση ότι ο καταναλωτισµός θα έφερνε την ειρήνη. ∆ιαψεύστηκε. Αλλά δεν έπαψε να ακολουθεί την ίδια µέθοδο: θέση, αντίθεση, σύνθεση. Το τελευταίο του βιβλίο είναι αφιερωµένο στην ελπίδα. «Οι νέοι έχουν χάσει το µέλλον», λέει,«κι έχουν ανάγκη από ελπίδα».

Ο Μορέν δηλώνει σήµερα «droitier gauchiste», ας πούµε δεξιός µε αριστερό προσανατολισµό. «Είµαι δεξιός γιατί σύµφωνα µε την επαναστατική παράδοση θέλω να υπερασπίζοµαι την ελευθερία, και είµαι αριστερός γιατί πιστεύω ότι έχουµε ανάγκη τον ριζοσπαστισµό». Στη νέα ιδεολογία της εποχής, τον φόβο, αντιτάσσει την «πολιτική του πολιτισµού» (στην οποία αναφέρθηκε ατυχώς ο πρόεδρος Σαρκοζί το 2008), δηλαδή την επιστροφή της κυριαρχίας της πολιτικής έναντι της οικονοµίας, του δηµοσίου έναντι του ιδιωτικού. «Τα κόµµατα της Αριστεράς δέχθηκαν απαθώς τον φιλελευθερισµό χωρίς να καταλάβουν ότι έπρεπε πρώτα να συζητηθούν οι κανόνες και να διαφυλαχθούν τα δικαιώµατα. Με την οικονοµική παγκοσµιοποίηση αποκτήσαµε θετικά πράγµατα, όπως η κυκλοφορία των ανθρώπων και των ιδεών, αλλά ενσωµατώσαµε και τους ρυθµούς εργασίας της Κίνας».

Το όνειρο του γάλλου φιλοσόφου είναι να δει να γεννιέται µια νέα εποχή για την Αριστερά. «∆εν υπάρχουν µυστικά. Οι δύο λέξεις που πρέπει να ανακαλύψουµε εκ νέου είναι η αλληλεγγύη και η ευθύνη. Με την ηθική, αλλά και µε την πολιτική έννοια. Η ιδέα ενός ενιαίου κόµµατος της Αριστεράς είναι θνησιγενής γιατί περιλαµβάνει δυνάµεις που δύσκολα θα µπορέσουν να υπερβούν τις διαφορετικές ταυτότητές τους. Είναι προτιµότερη µια συµµαχία που θα ενώνει τους αριστερούς χωρίς κανείς να απαρνείται τις ρίζες του, σύµφωνα µε µια διαδικασία που ονοµάζω µεταµόρφωση». Οπως στη φύση, όπου η κάµπια αυτοκαταστρέφεται για να γίνει χρυσαλλίδα κι ύστερα πεταλούδα. «Να προχωράµε µπροστά, ενσωµατώνοντας το παρελθόν µας», αυτό είναι το δόγµα του Μορέν.