Ψηφιακό ρήγµα

Φανταστείτε λίγο τον διάλογο: «Οι διαρροές είναι θλιβερές», λέει ο Οµπάµα στον Ερντογάν. «Μην ανησυχείς, δεν θα επηρεάσουν τις σχέσεις µας», απαντά ο δεύτερος. Οι διαρροές ή το περιεχόµενό τους;

Ενα ισχυρό σύµπτωµα της σχέσης µας µε την ψηφιακή κουλτούρα: έτσι βλέπει την υπόθεση Wikileaks ο Μιλάντ Ντουιχί, καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Λαβάλ του Κεµπέκ και συγγραφέας, µεταξύ άλλων, της «Μεγάλης Ψηφιακής Μετατροπής» (Εκδ. Seuil). Μα υπάρχει τέτοια κουλτούρα; Ναι, στον βαθµό που µεταβάλλει τη µατιά µας στα πράγµατα, τους θεσµούς και τις πρακτικές. Και το κάνει, µετατρέποντας τον πολίτη σε εξουσιοδοτηµένο αναγνώστη και ενηµερωµένο ακροατή. Από τη διάκριση µεταξύ κυβερνώντων και κυβερνωµένων,που τους χώριζε η πρόσβαση στα απόκρυφα της εξουσίας και τα µυστικά των πολιτικών αποφάσεων, έχουµε περάσει πλέον σε µια υβριδική και πιο πολύπλοκη εποχή, όπου ο πολίτης διαθέτει καινούργιους τρόπους δράσης. Το ζητούµενο είναι ποια κατεύθυνση θα έχει αυτή η δράση.

Ενα από τα µαθήµατα αυτής της υπόθεσης,γράφειο Ντουιχί στη «Μοντ», είναι η ανάγκη να επανεξεταστούν οι θεωρίες της«δηµόσιας διπλωµατίας» (public diplomacy) και της «ήπιας εξουσίας» (soft power) που είναι της µόδας στις Ηνωµένες Πολιτείες. Και στις δύο περιπτώσεις, οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης και συµµετοχής των πολιτών παίζουν σηµαντικό ρόλο στις στρατηγικές της δηµόσιας επικοινωνίας και στην προώθηση συγκεκριµένων συµφερόντων. Γιατί όµως αυτά τα εργαλεία να τυγχάνουν µονόδροµης χρήσης, αφού η βασική αρχή τους είναι ηαντικατάσταση των ιεραρχικών δοµών από µια οριζόντια και ισότιµη επικοινωνία; Αν η διπλωµατία είναι η τέχνη του ρεαλισµού, δεν πρέπει, εκτός από το να χρησιµοποιεί αυτά τα εργαλεία, να λαµβάνει υπόψη και τις άλλες χρήσεις τους; Μπορεί η «δηµόσια διπλωµατία» να στηρίζεται σε µυστικά έγγραφα; Η µήπως η πολιτική των µεγάλων χωρών πρέπει να είναι προστατευµένη από τους περιορισµούς και τις δοκιµασίες του ψηφιακά ανανεωµένου δηµόσιου χώρου;

Ο πολίτης είναι σήµερα πάνω απ’ όλα ένας πρωταγωνιστής που διαβάζει και συγκρίνει αδιάκοπα από τη µια µεριά πληροφορίες και γνώσεις, συχνά περιθωριακού χαρακτήρα, κι από την άλλη επίσηµους λόγους. Η σύγκρουση µεταξύ των δύο αυτών πηγών, αποτέλεσµα σε µεγάλο βαθµό της ψηφιακής κουλτούρας, βρίσκεται στον πυρήνα της σύγχρονης ιδιαιτερότητάς µας. Η πολιτική πρέπει να βρει µια νέα ηθική και έναν νέο τρόπο λειτουργίας, πιο προσαρµοσµένα στην αναδυόµενη κοινωνικότητα. Η υπόθεση Wikileaks δεν αποτελεί παρά µια ένδειξη, χωρίς άλλο σοβαρή, ενός διαφαινόµενου ψηφιακού ρήγµατος ανάµεσα στην πολιτική και τους πολίτες. Για να αποτραπεί η εδραίωση αυτού του ρήγµατος, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι πραγµατικότητες και οι δυνατότητες του ψηφιακού περιβάλλοντος. Αλλιώς, διάλογοι σαν κι αυτόν ανάµεσα στον Οµπάµα και τον Ερντογάν δεν θα προκαλούν παρά ειρωνικά χαµόγελα για τον υποκριτικό τους χαρακτήρα.