Η σοφία του πλήθους

Οταν ακούς κάποιον να δηλώνει «µετα-δηµοσιογράφος», αυτοµάτως κουµπώνεσαι. Οµως ο Γιόρις Λίγιεντικ έχει ενδιαφέροντα πράγµατα να πει.

Ολα ξεκίνησαν όταν πάτησε τα 30, είχε ήδη καλύψει τον πόλεµο του Κόλπου και εργαζόταν ως ανταποκριτής της Χάντελσnullπλαντ στη Μέση Ανατολή. Παρ’ όλο που γνώριζε αραβικά, συνειδητοποιούσε ότι δεν µπορούσε να διεισδύσει σ’ αυτές τις κλειστές κοινωνίες, οι πηγές του έπαιζαν συχνά το παιχνίδι των µυστικών υπηρεσιών και οι ιστορίες που είχε να αφηγηθεί αντέκρουαν πολλές φορές η µία την άλλη. Βαθιά µέσα του ήξερε ότι παραπλανούσε τους αναγνώστες, και την εντύπωσή του αυτή την µετέφερε σ’ ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2006 στην Ολλανδία µε τίτλο «Καληµέρα σε όλους!».

Οταν γύρισε στην πατρίδα του, σκέφτηκε να δοκιµάσει ένα άλλο είδος δηµοσιογραφίας. Αρχισε να γράφει µια εβδοµαδιαία στήλη στην εφηµερίδα του µε θέµα τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τη βιώσιµη ανάπτυξη. Αντί όµως να ρωτά ειδικούς και να καταγράφει τις απόψεις τους, έβαζε τους ειδικούς να συνοµιλούν µεταξύ τους και µε τους αναγνώστες. ∆ηµιούργησε δηλαδή ένα είδος «αγοράς» µε την αρχαιοελληνική έννοια – την οποία µετακόµισε βέβαια πολύ γρήγορα στο ∆ιαδίκτυο. «Η καλύτερη εποχή βρίσκεται µπροστά µας», λέει στον δηµοσιογράφο της Γκάρντιαν που τον επισκέφθηκε στο γραφείο του, στο κέντρο του Αµστερνταµ. «Στην ιστοσελίδα που ετοιµάζουµε θα υπάρχουν πολλά σηµεία εισόδου. Αν είσαι ειδικός, θα µπαίνεις από ένα σηµείο, αν είσαι αρχάριος από κάπου αλλού. Ολόκληρη η ιδέα τού τι σηµαίνει άρθρο θα αλλάξει».

Ο Λίγιεντικ είναι σήµερα 38 ετών, έχει τρία παιδιά και πιστεύει ότι οι εφηµερίδες τελειώνουν – αν και δεν µπορεί να προβλέψει την ακριβή ηµεροµηνία της ληξιαρχικής πράξης θανάτου. Στον νέο διαδικτυακό κόσµο, λέει, η σοφία του πλήθους θα µετρά περισσότερο από τις συγκεκριµένες οπτικές των συνήθων υπόπτων που καλούνται από τα µέσα ενηµέρωσης να καταθέσουν τις απόψεις τους. Η ενηµέρωση θα είναι ωκεανός, όχι µια σειρά από ποταµάκια. Θα λέγονται πολλές ιστορίες ταυτοχρόνως, οι πρωταγωνιστές της «αγοράς» θα επικοινωνούν µεταξύ τους, τα συµπεράσµατα θα είναι προσωρινά κι ύστερα θα αναθεωρούνται, ο διάλογος θα είναι αέναος.

Οσο για την οικονοµική πλευρά αυτού του εγχειρήµατος, τον ολλανδό (πρώην) ρεπόρτερ δεν τον ενδιαφέρει καθόλου. «Φανταστείτε, οι άνθρωποι που προσπαθούσαν να εφεύρουν το αεροπλάνο ναέπρεπε από την πρώτη κιόλας ηµέρα να παρουσιάσουν έναν ισορροπηµένο επιχειρηµατικό φάκελο. Κανένα αεροπλάνο δεν θα είχε ποτέ απογειωθεί. Καµιά ιδέα δεν θα µπορούσε να λειτουργήσει αν το πρώτο που θα µας ενδιέφερε ήταν η οικονοµική της διάσταση». Ο Λίγιεντικ είναι οµολογουµένως λίγο αλαζόνας και επηρµένος – ο δηµοσιογράφος της Γκάρντιαν παραδέχεται ότι τον ψιλοαντιπάθησε –, αλλά τα χαρακτηριστικά αυτά τα έχει και ο Τζούλιαν Ασάνζ του Wikileaks, και είδαµε πού έχει φτάσει.